कान कराउने समस्यालाई हल्का नलिऔं (भिडियो)
सर्प हिंडेको, पानी बगेको, कीरा कराएको, घडीको टिकटिक जस्तो, बाघ गर्जिएको जस्तो आवाज कानमा दिनरात पटक-पटक बजिरह्यो भने कस्तो होला ?
पक्कै पनि झर्को लाग्छ । सहनै सकिंदैन । यस्तै आवाजले कतिपयलाई सताउँछ ।
त्यो आवाज बाहिरबाट होइन, कानमै समस्या भएर निस्किएको आवाज हो, जुन गम्भीर स्वास्थ्य समस्या हो । कानको समस्यामध्ये यो समस्या जटिल समस्याको रूपमा लिइन्छ । कहिलेकाहीं यसको कारण पत्ता नलाग्दा उपचार समेत नहुन सक्छ ।
कान बज्ने समस्या के हो ?
कान बज्ने समस्यालाई टिनटनाइटिस भनिन्छ । यो समस्यालाई दुई भागमा विभाजन गरिन्छ- वस्तुगत र विषयगत । विषयगत भनेको कान कराएको आफूले मात्र सुन्ने हो । वस्तुगत भनेको आफूले मात्र नभई वरपरको व्यक्तिले पनि सुन्ने किसिमको समस्या हो ।
यी दुईमध्ये धेरैलाई विषयगत समस्या देखिन्छ । अस्पताल पुग्ने बिरामीमध्ये १० प्रतिशतमा यस्तो समस्या देखिन्छ ।
आवाजको प्रकृति कस्तो हुन्छ ?
मन्दिरमा बजेको घण्टीको जस्तो आवाज धेरैले सुन्ने गर्छन् । त्यसबाहेक बाघको गर्जन, सिट्टी, मेसिन कराएको, पातपतिङ्गर हल्लिएको, पानी बगिरहेको जस्तो अनुभव गर्न सक्छन् ।
किन बज्छ कान ?
कानमा तीनवटा भाग हुन्छन्- बाहिरी, मध्य र भित्री । जसमा विभिन्न कोष हुन्छन् । त्यहाँको नसा विभिन्न भाग पार गर्दै मस्तिष्कसम्म पुग्छ । यो नसा कुनै कारणवश ट्रिगर भएर कान बज्छ ।
कान बज्ने एउटा मात्र कारण नभई धेरै हुन्छन् ।
वृद्ध उमेर
उमेर जति बढी हुँदै गयो शरीरका अंग पनि कमजोर हुँदै काम गर्ने क्षमता कम हुन थाल्छ । त्यस्तै, कानको श्रवण शक्ति पनि ७० वर्ष कटेपछि गुम्न सक्छ ।
दिमाग र कानलाई जोडने नसा कमजोर हुँदै जाँदा स्वरलाई लैजाने विद्युतीय तरङ्गहरू पहिलेको जस्तो सक्रिय हुन सक्दैनन् । जसकारण बाहिरको स्वर कम सुन्ने र कानभित्र बढी बजिरहेको अनुभव हुनसक्छ ।
साथै, कानको मध्यभागमा नसाबाट पलाएको ट्युमर, ब्रेन ट्युमरले गर्दा कान कराउन सक्छ ।
कानभित्रका हड्डी खिइने
कानभित्रका हड्डी खिइने समस्या भए पनि कान कराउँछ । यो समस्यालाई अटोस्क्लेरोसिस भनिन्छ । कानभित्र तीनवटा हड्डी हुन्छन् । जुन आवाज आइसकेपछि हल्लिनुपर्छ । तर अटोस्क्लेरोसिसको समस्या भएमा हड्डी जाम भएर हल्लिन पाउँदैन । जसकारण कान कराउँछ ।
कान बाहिरको समस्या
मस्तिष्कमा भएको ट्युमर, रक्तअल्पता, रक्तचाप उच्च वा अति न्यून भएमा, छारेरोग र माइग्रेनको समस्याले पनि कान बज्न सक्छ ।
रक्तनलीमा खराबी
कानभित्र रहेको रक्तनलीमा कुनै कारण दबाब परेर सुन्निएर ठूलो भयो भने कानबाट आवाज आउन सक्छ । कान हुँदै मस्तिष्कमा पुग्ने नसा ठूलो भएमा रिङ्गटा लाग्ने र कानबाट आवाज आउन सक्छ ।
मानसिक समस्या
मानसिक समस्या आएमा पनि कान कराउन सक्छ । जस्तै, डिप्रेसन, एन्जाइटी, सिजोफ्रेनिया भएमा पनि कानबाट आवाज आएको अनुभव हुन्छ । यस्तोमा व्यक्ति धेरै सोच्दा सोच्दै भ्रमित हुनसक्छ । जसले गर्दा कोही नहुँदा पनि उनीहरूले कोही बोलेको, केही आवाज आएको अनुभव गर्न सक्छन् ।
कानको समस्याले पनि बिग्रिन्छ मानसिक सन्तुलन
कान चौबीसै घण्टा बजेको बज्यै गर्यो, अरुसँग भलाकुसारी गर्दा पनि बज्यो, शान्त रहँदा पनि बजिरह्यो भने दैनिकी बिग्रिन्छ । दैनिकी मात्र बिग्रिंदैन, यसले चिन्तित हुने, मुड स्वीङ हुने, झर्को लाग्ने, टाउको दुख्ने र त्यो आवाजले गर्दा डिस्टर्ब भइरहने हुन्छ । किनकि कतिपय अवस्थामा चिकित्सकलाई जचाउँदा पनि समस्या पत्ता लागेको हुँदैन ।
यस्तोमा ठूलै रोग लाग्यो कि भन्ने त्रास हुन्छ । जसकारण उनीहरू विक्षिप्त अवस्थामा पुग्न सक्छन् । यही चिन्ताले डिप्रेसनमै पुर्याउन सक्छ । यसबाहेक कानमा कानेगुजी भरिएमा, कानको जाली फुटेमा, कान पाकेमा, कानको मध्यभागमा पानी जमेमा, बाहिरी होहल्ला, औद्योगिक आवाजले कानको जालीमा असर गरेमा कान कराउन सक्छ । एन्टिबायोटिक तथा औषधि तथा पेनकिलर औषधिको बढी सेवन गर्दा पनि कान कराउन सक्छ ।
कान बज्नेसहित देखिने अन्य लक्षण
कान बज्ने मात्र नभई श्रवण क्षमता गुम्ने, कान डम्म हुने, रिङ्गटा लाग्ने, मुर्छा पर्ने, स्वर सुन्न नसकेर झर्को लाग्ने, टाउको दुख्ने लगायत लक्षण देखिन्छ ।
कुन बेलामा अस्पताल जाने ?
कान कराउने समस्या केही साताबाट आफैं हराउँदै जान सक्छ, यस्तोमा डराउनु पर्दैन । तर यसो भनिरहँदा चुप लागेरै बस्नुपर्छ भन्ने पक्कै होइन । कान कराउनुका साथै दुख्ने र रिङ्गटा लाग्न थाल्यो भने पनि अस्पताल जानु आवश्यक छ । केही साताभन्दा बढी यस्तो भइरहेमा अस्पताल जानैपर्छ ।
पहिचान
कान कराउने समस्या पहिचान गर्न बिरामीमा कान सम्बन्धी लक्षणको अध्ययन गरिन्छ । जसमा कानमा संक्रमण, कुनै औषधिको प्रयोग, दुखाइ, बज्दा हुने अनुभव लगायत प्रश्न सोधिन्छ ।
सोही आधारमा परीक्षण हुन्छ । किनकि यो समस्या यही कारणले हो भनेर निश्चित रुपले पहिचान गर्ने एकै उपकरण र उपचार छैन । सुरुमा अडियो ग्राम र पीटीएको प्रयोग हुन्छ । यसले व्यक्तिको कानको सुनाइको क्षमता कस्तो छ । कुन फ्रिक्वेन्सीको आवाजले कस्तो प्रभाव पार्छ भन्ने थाहा पाउन सकिन्छ । यसबाट पत्ता नलागे सिटीस्क्यान र एमआरआई गरी हेरिन्छ ।
उपचार
कान कराउने समस्याको उपचार निश्चित हुँदैन । लक्षणअनुसारको उपचार भने गर्न सकिन्छ । कानमा पिप, पानी भरिएको, कानेगुजी भरिएको भए झिकेमा कान कराउने समस्या निको हुन्छ ।
त्यस्तै कानको ट्युमर, ब्रेन ट्युमर वा जाली फुटेमा शल्यक्रिया गरी उपचार हुन्छ । मानसिक समस्या भए सोही अनुसारको उपचार दिइन्छ । वृद्धावस्थाले हो भने हियरिंग मास्क दिइन्छ । कतिपयलाई केही औषधि थेरापी दिइन्छ ।
ध्वनि थेरापीले पनि बाहिरबाट केही यन्त्रले कानमा आवाज पठाएर कानभित्र बजेको आवाजलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास गरिन्छ ।
कारण पत्ता नलागेको खण्डमा बिरामी मात्र होइन, चिकित्सकलाई पनि एक चुनौती जत्तिकै हुन्छ । तसर्थ, त्यस समय पनि केही प्रयास चिकित्सकले टीआटी थेरापी गराइन्छ । जसमा कानभित्रबाट सुन्निने आवाजलाई बाहिरी आवाजले त्यसलाई दबाउने प्रयास गर्न लगाइन्छ ।
जस्तो, आवाज आउने भित्ते घडी सिरानी नजिक राखेर सुतेमा त्यसबाट निस्कने आवाजले कानबाट निस्कने आवाजलाई दबाइदिन्छ । जसले गर्दा शान्तसँग सुत्न सम्भव बनाउँछ । यसको विकल्पमा म्युजिक बजाएर सुत्न सकिन्छ ।
तस्वीर, भिडियो : शंकर गिरी/अनलाइनखबर
– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।