लामो समयसम्म बसिरहँदा शरीरमा के असर पर्छ ?

बैंकको नगदी काउन्टरमा बसिरहेकी अर्चना पाठक चिया पिउनका लागि उठ्न लागेकी थिइन । त्यहीँबेला एकजना वृद्धा महिला पैसा जम्मा गर्नका लागि आइपुगिन् ।

यो सिलसिला लगातार चलिरह्यो । एकपछि अर्को गर्दै ग्राहकहरु काउन्टरमा आइरहे । यस्तोमा उनी त्यहाँबाट उठ्दा सेवाग्राहीको लामो लाइन बन्दथ्यो । त्यही सोचेर अर्चना दिउँसोको खाजा खाने समयसम्म आफ्नो कुर्सीबाट नउठिकन काम गरिरहिन् ।

अर्चना पाठकले बैंकमा काम गर्न थालेको १० वर्षभन्दा धेरै समय भैसकेको छ र उनको अधिकांश काम बसेरै गर्नुपर्छ ।

बेलुकीमा आफ्नो कार चलाएर उनी घर जान्छिन् । घरमा पनि कामकाजमा सघाउने मानिस थिए । त्यसपछि बच्चालाई गृहकार्य गराउँदा-गराउँदै रातको साढे आठ बजिसकेको थियो । यसैगरी बसीबसी उनको दिन बित्थ्यो ।

तर, एकदिन उनको यो दिनचर्या रोकियो । अर्चना भन्छिन् – मेरो खुट्टा सुन्निएका थिए र पिठ्युँमा पनि दुखाई भएकाले म बस्न वा हिँडडुल गर्न नसक्ने भएकी थिएँ ।

अर्चनालाई यतिधेरै पीडा भइरहेको थियो कि उनले कम्मरमा बेल्ट नै बाँध्नुपर्‍यो र उनी सिरानी बिना बस्नै नसक्ने भइन् ।

एक पटकमा कतिबेरसम्म बस्न सकिन्छ ?

अन्ततः उनले डाक्टरकहाँ जाने निर्णय गरिन् । चिकित्सकले उनलाई नियमित रक्तचाप परीक्षण गर्न सल्लाह दिए ।

विज्ञहरूका अनुसार यो अवस्था हामीमध्ये कसैलाई पनि हुन सक्छ। विशेष गरी ती व्यक्तिहरू जो लामो समयसम्म बस्नुपर्ने पेसामा संलग्न हुन्छन् । चाहे ती कार्यालयका कर्मचारीहरू, पसलेहरू, चालक वा अन्य कुनै पनि यस्तै व्यवसायसँग सम्बन्धित व्यक्तिहरू होउन् । लामो समयसम्म बस्दा कम्मरका साथै समग्र स्वास्थ्यमा असर पर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

अष्ट्रेलियाको मेलबर्नस्थित डेकिन युनिभर्सिटीको इन्स्टिच्युट फर फिजिकल एक्टिभिटी एन्ड न्युट्रिसनका फिजियोलोजिस्ट डेभिड डन्स्टनले यसबाट शरीरमा पार्ने असरबारे विस्तृत अनुसन्धान गरेका छन्।

अन्वेषकहरूले सुझाव दिएका छन् कि एक पटकमा दुईदेखि तीन घण्टासम्म लगातार बस्न सकिन्छ ।

उनले २१ जना काम गर्ने स्वस्थ युवामा यो अनुसन्धान गरेका हुन् । त्यसक्रममा ती युवाहरूको जीवनशैली अध्ययन गरे र त्यसक्रममा के पत्ता लाग्यो भने दुई घण्टा लगातार बस्दा उनीहरूको पिडौलाको मांसपेशी करिब १ सेन्टीमिटर (०.०४ इन्च) बढ्यो भने खुट्टामा रगतको प्रवाह पनि कम भयो ।

डन्स्टनका अनुसार बसिरहँदा हाम्रो मांसपेशीको गतिविधि कम हुन्छ । उनी भन्छन्, ‘मांसपेशीको गतिविधि कम हुँदा अन्य  धेरै जटिलताहरू निम्त्याउँछ । जस्तै पाचन कम हुनु, खुट्टामा रगत प्रवाह कम हुनु । यसले गर्दा खुट्टाको मांसपेशीमा रगत जम्मा हुनसक्छ।’

बीबीसी संवाददाता एनाबेल बोर्नको रिपोर्टका अनुसार लगातार बस्नु भनेको एक प्रकारको गतिहीन आनीबानी हो, जसमा लगातार टिभी हेर्ने, भिडियो गेम खेल्ने, गाडी चलाउने वा बसेर काम गर्ने जस्ता कार्य पर्दछन् । यसले धेरै प्रकारका स्वास्थ्यसम्बन्धी समस्याहरू निम्त्याउँछ।

स्वास्थ्य सम्बन्धी समस्याहरु

सन् २०२० मा, विश्व स्वास्थ्य संगठनले गतिहीन जीवनशैली कम गर्न केही सिफारिसहरू गरेको थियो।

शोधकर्ताहरूका अनुसार यदि तपाईं दिनको समयमा केही समयका लागि मात्रै क्रियाकलाप वा व्यायाम गर्नुहुन्छ तर त्यसपछि पुनः एकैठाउँमा बस्नुहुन्छ भनेपनि त्यसले समस्या निम्त्याउन सक्दछ ।

यद्यपि, सधैं गतिहीन बस्ने र कत्तिपनि व्यायाम नगर्ने मानिसहरूको तुलनामा हल्का व्यायाम वा गतिविधि गर्ने मानिसहरूमा स्वास्थ्य जोखिम कम हुन्छ।

स्वास्थ्यमा उल्टो असर

शोधकर्ताहरू के कुरामा सामान्यतः सहमत छन् भने लगातार १२० देखि १८० मिनेटम्म बस्दा रोग लाग्ने जोखिम धेरै हुन्छ । लगातार बसिरहनाले शरीरमा धेरै खालका असर पर्दछन् ।

रक्तप्रवाहमा कमीका साथै त्यसभन्दा पनि धेरै खालका शारीरिक समस्याहरू पनि हुन सक्दछन् । यसले रक्तचाप बढाउन सक्छ, हृदय रोगको एउटा प्रमुख कारक बन्न सक्दछ ।

यी सबै सम्भावित परिणामहरूलाई ध्यानमा राख्दै के हामीले हाम्रो गतिहीन बानी छाड्न सक्छौं ?

युनिभर्सिटी अफ सरेका बानी व्यवहार विशेषज्ञ  तथा सामाजिक मनोवैज्ञानिक बेन्जामिन गार्डनर भन्छन्, ‘मलाई लाग्छ कि मानिसहरू अधिक गतिहीन बन्दै गएका छन् किनभने यसलाई हाम्रो समाजले प्रोत्साहन गरिरहेको छ ।’

उनले मानिसहरू किन यति लामो समयसम्म बस्छन् भनेर अनुसन्धान गरिरहेका छन् । उनका अनुसार सायद कसैले पनि जानीजानी यसो गरिरहेको छैन । तर पनि जबजब मानिसलाई सुविधा बढ्दैछ तब उसले यताउता हिँड्नु पर्दैन ।

सन् २०१८ मा गार्डनर र उनका सहकर्मीले गरेको अध्ययनले बैठकहरूमा उभिने कार्यलाई प्रोत्साहित गर्दा अभूतपूर्व सामाजिक अवरोधहरू निम्त्याउने तथ्य पत्ता लगायो ।

उनी भन्छन्, ‘हामीले मानिसहरूलाई तीन अलग–अलग बैठकहरूमा मानिसहरुलाई उभिने प्रयास गर्न प्रोत्साहित गर्यौं, र त्यसपछि उनीहरूसँग अन्तर्वार्ता लियौं । त्यसका निष्कर्षहरू रोचक थिए ।’

उनका अनुसार एउटा औपचारिक बैठकमा उभिनु उपयुक्त नभएको महसुस गरियो । तर, लामो समयसम्म बस्दा हुने समस्याबाट छुटकारा पाउनका लागि केही चीजहरू फाइदाजनक हुन सक्छन् ।

उदाहरण को लागि,  ट्रेडमिल दौडिंदा तथा आफ्नो खुट्टा चलाउँदा पनि रक्तप्रवाह बढ्छ । कहिलेकाहीं उठेर छोटो पैदल यात्रा गर्नु वा केही सिंढी चढ्नु पनि फाइदाजनक हुन्छ ।

तर, अहिलेको जमानामा मानिसहरु रोजगारीका लागि आठ घण्टा बसेर काम गर्न बाध्य छन् । जागिर जस्तोसुकै होस्, बस्नु भनेको एउटा आम यथार्थ हो ।

विज्ञका अनुसार लामो समयसम्म बस्नाले ढाड दुख्ने, रक्तचाप वा घुँडाको समस्या उत्पन्न हुनु सामान्य बनिसकेको छ ।

अझ त्यसमा पनि महिलाहरू शारीरिक गतिविधिको कमीले गर्दा हुने रोगबाट पीडित हुने सम्भावना बढी हुन्छ । किनभने उनीहरूलाई कार्यालय र घरको काममा समेत आफ्नो स्वास्थ्यका लागि समयलाई प्राथमिकता दिन कठlन हुन्छ । तथापि जस्स्तोसुकै परिस्थितिका बाबजुत गतिहीन जीवनशैलीको नकारात्मक प्रभावबाट बच्न सकिने विज्ञको भनाO छ ।

समस्याबाट कसरी बँच्ने ?

विज्ञका अनुसार यसमा एरोबिक्स र केही अन्य व्यायाम उपयोगी हुन सक्छन् । त्यस्तै साइक्लिङले लगातार बसिरहँदा मांसपेशीमा हुने असरलाई रोक्न मद्दत पुर्‍याउँछ । चाहे चार वर्षको बालक होस् वा ७० देखि ८० वर्षको वृद्धवृद्धा, साइकल चलाउनु सबैका लागि फाइदाजनक हुन्छ ।

विज्ञ भन्छन् – अक्सर बिरामीहरू बाहिरी उपचारसँग सम्बन्धित बेल्ट वा अन्य सुविधा प्रयोग गर्न  रुचाउँछन् । तर, यस्ता रोगहरूबाट वास्तविक रोकथाम चाहिं जीवनशैलीमा परिवर्तनले मात्र सम्भव छ ।

– बीबीसीबाट

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।