‘जब उद्धारकर्मी मेरो लास लिन आए’

२०२३ अप्रिल १७ । सर्बत्र एउटा अप्रिय खबर फैलियो, ‘भारतिय पर्वतारोही अन्नपूर्ण हिमालबाट बेपत्ता ।’

त्यसबेला के भएको थियो ?

पर्वतारोही अनुराग मालु अन्नपूर्ण हिमालको क्याम्प फोरबाट आधार शिविरतर्फ ओर्लदै थिए । विश्वको दशौं अग्लो टाकुरामा टेक्नका लागि त्यसदिन मौसम अनुकल थिएन । अबेर पनि भइसकेको थियो । ‘आरोहणका लागि अनुकुल मौका पर्खने’ निर्णयसहित उनी १६ अप्रिलमा क्याम्प फोरमा बसे र १७ अप्रिलमा क्याम्प थ्रिमा ओर्लिए ।

क्याम्प थ्रि र क्याम्प टु बीचको खण्डलाई एकदमै जोखिपूर्ण मानिन्छ । किनभने त्यहाँ प्रत्येक २५–३० मिनेटमा हिमपहिरो आउँछ । त्यसलाई जतिसक्दो चाडो पार गर्नुपर्ने हुन्छ । अनुराग होशियारसाथ ओर्लदै थिए । त्यही मोडमा पुगेपछि उनको अवचेतन मनलाई हठात एउटा कुराले झस्कायो, ‘केही गडबड भयो । ठूलै गडबड भयो ।’

त्यसपछि ?

अनुरागलाई केही थाहा छैन । के भयो, के भएन ।

……………….

पथ प्रदर्शक छेपाल शेर्पा क्याम्प टुमा ओर्लिसकेका थिए र उनी आरोहीका लागि तात्तातो सुप तयार गर्दै थिए । माथिबाट अर्का पथ–प्रदर्शक दावा कराए, अनुराग दरारमा खसेको भन्दै । हत्तपत्त सेर्पाहरु माथि उक्लिए । उनीहरु अनुरागको खोजीमा जुटिहाले ।

करिब ३ सय मिटर गहिरो दरार । माथि साँघुरो, भित्र भने फराकिलो हुँदै गएको । शेर्पाहरु डोरीको साहयताले दरारभित्र पसे । २० मिटर तलसम्म पुगेर खोज्दा अनुराग कतै भेटिएनन् ।

अन्नपूर्णको सन्दर्भमा के भनिन्छ भने, ‘त्यहाँ आरोहण गर्ने तीनमध्ये एक जना फर्कदैनन् ।’ हिमाली कठोरतासँग जुध्न रुचाउने अनुराग फर्कन्छन् वा फर्कदैनन् ?

अन्नपूर्ण आरोहण पछि क्याम्प फोरमा फर्किएका आरोही नायल हान्ना टेन्टभित्र मृत्त भेटिएका थिए । आयरल्यान्डका ५६ बर्षीय यी आरोहीले त्यसअघि सगरमाथा १० पटक उक्लिसकेका थिए । सोही दिन अर्का भारतिय आरोही बलजित कौर पनि क्याम्प ४ बाट फर्कने क्रममा चिप्लिएर बेपत्त भएकी थिइन्, जसको दोस्रो दिन उद्वार गरिएको थियो ।

विश्वभरका संचार माध्यामहरुमा ‘पर्वतारोही वेपत्ता भएको’ खबर फैलिसकेको थियो । हिँउको गहिरो दरारमा फँसेका आरोही जीवित होलान् ? यो अनुत्तरित मात्र होइन असंभव जस्तै प्रश्न थियो । किनभने पहिलो र दोस्रो दिनको उद्वार प्रयासले ‘अशुभ’ जनाउ दिइसकेको थियो ।

पहिलो दिन उद्वारका लागि तयार सिम्रिक एयरको हेलिकप्टरलाई प्रतिकुल मौसमले साथ दिएन । दोस्रो दिन स्कि गरेर अनुरागको खोजीकार्य सुरु गरिएको थियो । हिमपहिरोले उद्वारकर्ताहरुलाई अत्यायो ।

तीन दिन बित्यो ।

छाङ दावा सेर्पाको नेतृत्वमा उद्वारकार्य सुरु भयो । त्यसमा पाँच सेर्पा र दुई जना पोल्यान्डका आरोही खटिए । उनीहरु दरारभित्र छिरे । दुई जना दरारको तलसम्म पुगे । करिब माइनस ३५ डिग्री सेल्सियस तापक्रमको त्यो दरार भित्र खोज्दै जाँदा निर्जीव जस्तै अवस्थामा अनुरागको शरीर भेटियो ।

अनौठो त के भने, अक्सरजसो हिम पहिरो गइरहने सो खण्डमा निरन्तर ६ घण्टासम्मको उद्वारकार्य चलिरहँदा त्यस्तो कुनै अवरोध भएन । प्रभू हेलिकप्टरबाट उनलाई तत्कालै पोखरास्थित मणिपाल अस्पतालमा पु¥याइयो । चिकित्सकिय परीक्षणमा उनका शरीरको मूख्य पाँच अंग  अर्थात मस्तिष्क, मुटु, कलेजो, मिर्गौला र फोक्सो निस्क्रिय भइसकेको थियो । शरीर विज्ञानको हिसाबले यो ‘मृत’ अवस्था हो ।

यो  स्थितीमा अक्सर मान्छेप्रति आशा मारिन्छ ।

…………………..

आशा । खासमा यो आशा र आत्मबलको कथा हो । यसका दुई खण्ड छन् । एक, अस्पतालको शैयामा मृत्युसँग जुधिरहेका आफ्नो दाईको जीवनप्रति भाई सुधीर मालुले नछाडेको आशा । दुई, ३ सय मिटर गहिरो हिम दरारभित्र च्यापिए पनि ‘म मर्दिन’ भनी नहारेको अनुरागको आत्मबल ।

सुरुमा अस्पतालतर्फ लागौं ।

चिकित्सकको अनेक प्रयास सार्थक भइरहेको थिएन । उनीहरु हार खाइसकेका थिए ।  तर भाई सुधीरले आफ्नो दाजुको उपचार नछाड्न चिकित्सकलाई आग्रह गरे । अनुरागको दुर्घटनालगत्तै उनी नेपाल आएका थिए । त्यसक्षण अनुरागको परिवार, हितैषी र शुभेच्छुकले उनको ‘जीवनरक्षाको’ कामना गरिरहेका थिए ।

भाइको आग्रह टार्न नसकी  चिकित्सकहरुले सीपीआर (कार्डियोपल्मोनरी रिससिटेसन) गर्न थाले । यो भनेको छातीमा हत्केलाले दबाव दिएर मुटुको चाल फर्काउने प्रक्रिया हो । जबकि दुई–तीन घण्टासम्म सीपीआर गरिरहँदा पनि खासै प्रतिक्रिया आएको थिएन । यद्यपि भाई सुधीरले आग्रह गरिरहे, ‘अझै प्रयास गरिदिनुहोस् ।’

चिकित्सकले बेलाबेला रोक्दै जारी राख्ने इन्टमिन्टेन्ट सीपीआर थाले ।

चार घण्टापछि चमत्कार भयो ।

चिकित्सकले उनको मुटुको धड्कन महसुष गरे । आँखा र खुट्टा चलाए । अब उनलाई थप उपचारका लागि काठमाडौंको मेडिसिटी अस्पताल ल्याइयो । त्यहाँ आइसियुमा राखेर अनुरागको उपचार सुरु भयो । २० दिनको उपचारपछि उनलाई दिल्लीको एम्स अस्पतालमा रेफर गरियो ।

जतिबेला उनलाई सो अस्पतालमा भर्ती गरिएको थियो, त्यसबेला उनी ‘मल्टीपल अर्गान फेलियर’सँग जुधिरहेका थिए । मिगौला, मुटु, फोक्सो र मस्तिष्कले राम्ररी काम गरिरहेको थिएन । एक सय ७४ दिनको उपचारपछि उनी तंग्रिए ।

जब अनुराग पूर्ण रुपमा तन्दुरुस्त भए, तब मात्र थाहा भयो आफ्नो जीवनमा के–के भयो ?

हालै मात्र उनले भारतका चर्चित युट्युबर रणवीर अल्लाहबादियासँग त्यो अत्यासलाग्दो क्षणहरु स्मरण गरेका छन् । तर, अहिले उनको स्मृतिबाट त्यो खण्ड गायब छ जुनदिन उनी चिप्लिएर तीन दिनसम्म कहालीलाग्दो हिम दरारभित्र गुज्रिएका थिए ।

चकित तुल्याउने कुरा त के छ भने, तीन सय मिटर दरारभित्र च्यापिएको बेला पनि उनी होशमा थिए । किनभने त्यस अवधिमा अनुरागले गोप्रोबाट भिडियो खिचेका छन् । रणवीर अल्लाहबादियासँग उनले भनेका छन्, ‘दरारभित्र च्यापिएपछि पनि म होशमा रहेछु । तर त्यस क्षणको स्मृति मेरो मस्तिष्कमा छैन । त्यो बेला मलाई के भयो ? मैले कस्तो महसुष गरें भन्ने कुरा मलाई याद छैन ।’

उनलाई के मात्र थाहा छ भने, ‘मृत्युसँग पैठेजोरी खोलिरहँदा पनि मैले जीवनप्रति हार खाएको रहेनछु । त्यहाँबाट मेरो उद्वार हुनेछ भन्ने कुरा म आशावादी रहेछु ।’ गोप्रोमा रेकर्ड भएको भिडियो फुटेजले सोही कुरा पुष्टि गर्छ ।

अनुरागले भनेका छन्, ‘सायद त्यस्तो स्थितीमा मैले हरेस खाएको हुँदो हो त आज म यो अवस्थामा फर्कने थिइँन । मृत्युको मुखमा समेत मैले हरेस खाइँन र बाँच्छु भनी आशावादी रहें ।’ संभवत यही एउटा ‘बुटी’ थियो, जसले अनुरागलाई दोस्रो जीवन दिलायो ।

आशा, आत्मबल र कामना । यी तीन कुराले मान्छेको जीवनमा ‘चमत्कार’ गर्न सक्ने अनुरागको विश्वास छ । उनले भनेका छन्, ‘दरारभित्र च्यापिएको बेला न मैले आत्मबल गुमाएँ, अस्पतालमा निर्जीव जस्तै मेरो शरीर लडिरहँदा न मेरो भाईले मप्रतिको आशा त्यागे । अनि मेरो परिवार, हितैषी र शुभेच्छुकहरुले न त मेरो जीवनरक्षाका लागि कामना गर्न छाडे ।’

पर्वतारोही अनुराग भारत राजस्थान किसनगढका हुन् । आठ हजार मिटर उचाईका १४ हिमाल चढ्ने अभियानसहित उनी अन्नपूर्ण हिमाल चढ्न आएका थिए । प्रतिकुल मौसम र समयका कारण उनले तोकिएको दिन टाकुरामा नपुगी क्याम्प टुतर्फ ओर्लदै थिए । क्याम्प थ्रिबाट टुको बीचमा एउटा दरार पार गर्नुपर्ने हुन्छ । सोही दरार पार गर्ने क्रममा उनले गलत डोरी समात्न पुगे र बेपत्तासँग उछिटिएर ३ सय मिटर गहिरो दरारमा च्यापिन पुगे ।

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।