देश छोडेर कहिलेसम्म भाग्ने ?

भदौपछि हाम्रा पर्व र जात्राहरूको मौसम सुरु हुन्छ। हिन्दु महिलाहरूको महान चाड हरितालिका तीजबाट सुरु हुने पर्वहरूको उत्सवको लहरमा दशैं, तिहारलाई पछ्याउँदै क्रमशः छठ, क्रिसमस, इद, ल्होछार, माघी, फागु जस्ता महत्वपूर्ण पर्वहरू आउँछन्।

यी हाम्रा सनातन पर्वहरू हुन् जसलाई हाम्रा पूर्वजहरूले मनाउँदै आए, हामीले मनाउँदैछौं र हाम्रा सन्ततिहरूले पनि मनाउने छन्। स्वाभाविक रूपमा पर्वहरू आउँदै गर्दा मानिसहरूका अनुहारमा चमक भरिंदै जान्छ, घरपरिवारमा खुशी भित्रिन्छ र समाजमा सौहार्दताको वातावरण देखिन्छ।

जीवनकालमा पर्वहरू यसरी नै मनाउँदै आएको अनुभव छँदाछँदै यसपटक दशैंमा उड्ने चंगा सँगसँगै मन चंगा हुन सकेन, निधारमा लगाएको रातो टीका जस्तै जीवन रंगीन बन्न सकेन र मानिसहरू मान्यजनहरूले ‘भाग्यमानी हुनु’ भनेर दिएको आशीर्वाद जस्तै गरी भाग्यमानी भएको अनुभूति गर्न सकेनन्।

सन्दर्भ एउटा पर्व मनाउँदा सुखद रह्यो या रहेन भन्दा पनि पर्वहरूमा समेत खुशी नभई हाम्रो समाज किन दिन प्रतिदिन निराशा उन्मुख हुँदैछ भन्ने हो। सामाजिक संजालतिर हेर्‍यो मानिसहरूले निराशाका भावहरू पोखिरहेको देख्न सकिन्छ, प्रत्यक्ष भेटघाट-कुराकानीमा मानिसहरू निराशाका मात्रै कुरा गर्छन्।

वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांक अनुसार सरकारी तथ्यांकले बितेका २७ वर्षमा श्रम स्वीकृति लिएर विदेशिने नेपालीको संख्या ६३ लाख छ। यो तथ्यांक पढेपछि पंक्तिकारका मनभित्र केही स्वाभाविक सवालहरू उब्जिए।

यो देशको राजनीतिक परिवर्तनका लागि सक्रियतापूर्वक सहभागी भएको र देशभित्रै केही गर्नुपर्छ भनेर उद्यमशीलतासँग जोडिंदै, आफू जस्तै युवाहरूलाई विदेश पलायन हुन निरुत्साहित गरिरहेको विगतलाई वर्तमानले चुनौती दिइरहेको र दिनानुदिन हजारौं युवा विदेशिएको खबर सुनिरहनु पर्दा एकपटक साँच्चिकै विगतलाई फर्किएर समीक्षा गर्न मन लागिरहन्छ।

सरल भाषामा भन्नुपर्दा सबै नीतिहरूको पनि माउ नीति राजनीति हो। राजनीतिले नै जनताको दैनिकी र भविष्यको बाटो तय गराइदिन्छ। देशमा राजनीति राम्रो भयो भने देशका सबै पक्षमा सकारात्मक परिवर्तन हुन्छन् भने नकारात्मक भइदियो भने नागरिकले दु:ख पाउँछन्।

सुशासन सहितको राजनीतिक प्रणाली स्थापना गर्नका लागि हजारौं नागरिकको त्याग र बलिदानबाट संसारमै उत्कृष्ट शासन प्रणाली मानिने लोकतान्त्रिक गणतन्त्र सहितको शासन प्रणाली हामीकहाँ स्थापना भयो। राजतन्त्र हटाई जनताको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना गरी अब मुलुक सार्वभौम-सम्पन्न भयो, हामी नागरिकहरू सर्वाधिकार सम्पन्न भयौं भन्ने विजयभावले पुलकित भएको त्यो क्षणको सम्झना अझै मानसपटलमा आलै छ। सो आन्दोलनको सक्रिय सहभागी भएकाले पनि त्यसबेला महसुस गरेको अपार आनन्द अहिले पनि महसुस भइरहन्छ।

सोही आन्दोलनको बलमा माओवादी पनि सशस्त्र युद्ध त्यागेर शान्ति प्रक्रियामा आयो। अब वातावरण सहज हुन्छ भन्ने सोचेर जबसिकर होइन, क्रियटर बन्नुपर्छ भन्दै व्यवसाय थालेकाहरूको अनुभव सुन्दा अवस्था भयावह छ। बजारमा पचास प्रतिशत व्यावसायिक सटरहरू बन्द भनेर एक अनुसन्धानले तथ्यांक सार्वजनिक गरिसकेको छ।

गाउँमा जमिन खाली, घर खाली, बजारमा सटर खाली र सिंगो देशमा युवा रित्तिंदै छन्। यस्तो विकराल अवस्थाले देश कहाँ पुग्दैछ ? यो सोच्ने निकाय हामीकहाँ छ कि छैन ?  छ भने यसबारेमा सोचेको होला कि नहोला ? प्रश्नहरूले प्रश्न गरिरहन्छन्।

अनौपचारिक कुराकानी हुँदा बजारमा केही व्यवसायी साथीहरू कसरी छिटोछरितो यहाँको व्यवसायलाई बिट मारेर विदेश पलायन हुन सकिएला भनेर मात्रै सोचेको बताउँछन् भने केही व्यवसायी साथीहरू विदेश पलायनका निम्ति प्रक्रिया अगाडि बढाइसकेको समेत बताउँछन्। अहिलेको बजारको प्रतिविम्ब यही हो, समग्र व्यवसायीको पीडा पनि यही नै हो।

यसरी राज्यलाई सुनको अण्डा दिने व्यवसायीहरू अत्तालिंदा, पलायनउन्मुख भइरहँदा देशलाई कति नोक्सानी हुन्छ भन्ने कुरा कसले हेक्का राख्ने ?  राज्य छ, अप्ठ्यारोमा साथ दिने सरकार छ भनेर व्यवसायीहरूले राहतको अनुभूति कहिले गर्न पाउलान् ?

बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूबाट लिएको व्यावसायिक ऋणले व्यवसायीहरू टाटपल्टिने अवस्था छ। ऋण लिंदाका बखत सम्झौता गरिएको ब्याजदर बढेर दोब्बर बनेको छ। हर्जना र व्यवसायीहरूलाई दिएको दबाब हेर्दा हाम्रा वित्तीय संस्थाहरू कानुनी मान्यता प्राप्त मिटरव्याजी जस्तै भएको आभास गर्नुपरेको छ। यो पंक्तिकारको दश वर्ष बढीको व्यावसायिक अनुभवमा हामीले गरेको करोडौँ रुपैयाँको व्यवसायले कतिलाई रोजगार मिल्यो, कतिका बजार चले, कति कर तिरियो होला यसले राज्यलाई कति टेवा पुग्यो-पुगेन थाहा छैन, राज्यले नै जानोस् तर हामी लगानीकर्ताहरूले भारी मनले भन्नैपर्छ- हामी पलायनका निम्ति योग्य भयौं।

सिद्धान्ततः हाम्रो देश सार्वभौम सम्पन्न स्वतन्त्र मुलुक हो। जनता सार्वभौम छन्, अधिकार सम्पन्न छन् भन्ने हो तर व्यवहारमा यो प्रत्याभूति हुनसकिरहेको छैन। हाम्रो देशको राजनीति हाम्रै आँगनबाट चल्न सकिरहेको छैन। हामी हाम्रो सरकार आफैँ बनाउन सकिरहेका छैनौ। देशको राजदूत बनाउँदा हामी हाम्रो विवेकले बनाउन पाउँदैनौं। न्याय क्षेत्रमा हामीले हाम्रो आवश्यकताले जिम्मेवारी दिन सक्दैनौं।

जनताले आन्दोलन गरिदिनु थियो गरिदिए। व्यवस्था परिवर्तनका निम्ति साथ दिनु थियो छाती खोलेर साथ दिए। तर तितो यथार्थ, राजनीतिक नेतृत्वको कुशल क्षमता अभावका कारण जनताको संघर्षबाट स्थापित शासन प्रणाली सामान्य चेत भएको मानिसलाई समेत थाहा हुने गरी रिमोट कन्ट्रोलबाट संचालित छ आज। यो देशको दुर्भाग्य हो, आन्दोलनको अपमान हो र शहीदहरूप्रति धोका हो। अहिले समाजमा देखिएको निराशाको उपज पनि यही नै हो।

पहिला देश बलियो हुनुपर्छ अनि नागरिक बलिया हुन्छन्। देश कमजोर धरातलमा उभिएको होइन उभ्याइएको छ। पहिला देशको राजनीतिक जगलाई बलियो बनाउन जरुरी छ। राजनीतिक जगलाई बलियो पार्न सकियो भने अन्य अवयवहरू स्वतः बलिया बन्दै जान्छन्।

बलिदानीपूर्ण संघर्षबाट स्थापित लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीप्रति यति छिटै जनस्तरमा निराशा छाउनुको कारण राजनीतिक नेतृत्वको क्षमताको अभाव हो भन्ने कुरामा दुईमत छैन। राम्रोसँग शासन गर्न जानेको भए व्यवस्था विरोधीले संगठित भएर छाती फुलाउँदै ‘राजा आउ देश बचाउ’ भन्दै सडकमा आउने हिम्मत गर्दैनथे होला।

वास्तवमा भन्नुपर्दा देश यतिबेला चौतर्फी संकटमा छ। देशको अस्तित्व संकटमा छ। पहिला पुर्खाको नासो देश जोगाऔं। जसरी जनआन्दोलनको सफलतापछि राष्ट्रिय सरकार बनाएर एउटा सन्देश दिन खोजिएको थियो, त्यो आवश्यकता यतिबेला पनि छ।

देश चरम संकटमा परेका बेला हामी देशका लागि हौं भन्ने दलहरूलाई लाग्छ भने हाम्रै आँगनबाट राष्ट्रिय सरकार बनाएर, एकताको सन्देश दिएर देश निर्माणमा लाग्ने हिम्मत किन नगर्ने ? जनतालाई आशा र निराशा मुख्य रुपमा देशको राजनीतिक वातावरणले बनाउने हो। निराशोन्मुख नेपाली समाजलाई हाम्रो राजनीतिक नेतृत्वले आशाको दियो बाल्न सकोस्।

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।