मिर्गौला संक्रमण किन हुन्छ ?
मिर्गौलाको काम रगतलाई शुद्ध गर्ने, काम नलाग्ने पदार्थ छानेर पिसाब मार्फत बाहिर निकाल्नु हो । मिर्गौला शरीरको मेरुदण्ड नजिक दुई भाग ओगटेर बसेको हुन्छ, जुन मूत्रथैली नजिकको भाग हो । जसमा मूत्राशय र मूत्रनली हुन्छ ।
यस्तोमा कुनै कारणवश ब्याक्टेरिया वा भाइरसले मूत्रनलीमा संक्रमण गराई मिर्गौलामा समेत प्रवेश गर्छ भने मिर्गौलामा संक्रमण भएको भनेर बुझ्छौं । मिर्गौलाको संक्रमणले एउटा वा दुवै मिर्गौलालाई प्रभावित गर्न सक्छ । यस्तो अवस्थालाई मेडिकल भाषामा ‘पायलोनेफ्राइटिस’ भनिन्छ ।
कारण
मिर्गौला संक्रमण कुनै पनि उमेरमा हुनसक्छ । तर पुरुषको तुलनामा यो समस्या महिलामा बढी देखिन्छ । यसको मुख्य कारण भनेको महिलाको मूत्रनली तुलनात्मक रुपमा छोटो हुन्छ । दिसा र पिसाब गर्ने भाग नजिकै हुँदा संक्रमणको जोखिम उच्च हुन्छ । पिसाब संक्रमण पटक-पटक भए मूत्रनली हुँदै मिर्गौलासम्म संक्रमण फैलिन सहज हुन्छ ।
गर्भावस्थाको क्रममा पाठेघरको आकारमा वृद्धि हुँदा मूत्रथैलीमा दबाब पर्ने हुँदा पिसाबथैलीमा कीटाणुले संक्रमण गरी मिर्गौलासम्म पुग्न सक्छ । पुरुषमा भने प्रोस्टेट ग्रन्थी बढेर वा चोटपटक लागेर मूत्रनली साँघुरो भएमा हुनसक्छ ।
महिला र पुरुष दुवैमा साझा रुपमा पत्थरी, मधुमेह रोग अनियन्त्रित, बच्चादेखि नै पिसाबनली साँघुरो हुनु, पिसाब गलत दिसामा गएर पुनः मूत्रथैलीमै फर्किनु, सेतो रक्तकोषको मात्रा कम हुनु, एचआईभी, केही औषधिको प्रयोग र मिर्गौलामा दुई मूत्रनलीमा भएमा र मिर्गौला प्रत्यारोपण गरेका बिरामीमा यो समस्या हुनसक्छ ।
त्यस्तै, पिसाब लामो समयसम्म रोक्ने बानीले पनि मिर्गौलामा संक्रमण हुनसक्छ ।
ईकोली, प्रोटियुस मिराबिलिज, इन्टेरोब्याक्टर, स्टाफाइलोकोकस जस्ता ब्याक्टेरियाले पिसाबदेखि मिर्गौला संक्रमण गराउने ईकोली, प्रोटियुस मिराबिलिज, इन्टेरोब्याक्टर, स्टाफाइलोकोकस नामक ब्याक्टेरिया हुन् ।
लक्षण
मिर्गौला संक्रमण भएमा यसको लक्षण केही घण्टा वा केही दिनमा तीव्र रुपमा सुरु हुन थाल्छ । बान्ता हुनु, पटक-पटक पिसाब आउनु, पिसाब लागेको जस्तो अनुभव भइरहनु, पिसाबमा रगत देखा पर्नु, पिसाब गन्हाउनु, ज्वरो आउनु, कम्मर दुख्नु, कमजोर अनुभव गर्नु, भोक कम लाग्नु, दुवै कोखा दुख्नु र काम ज्वरो आउनु यसका सामान्य लक्षण हुन् ।
पहिचान
लक्षणको आधारमा पिसाबको परीक्षण गरिन्छ । पिसाब परीक्षणमा युरिन कल्चर गरिन्छ । जसबाट भाइरस र कीटाणुको विकासबारे पत्ता लाग्छ । कतिपय अवस्थामा सिटी स्क्यान र अल्ट्रासाउन्ड गरी मूत्राशय र मिर्गौलाको अवस्था पनि हेरिन्छ ।
उपचार
मिर्गौला संक्रमणको जोखिम अनुसारको एन्टिबायोटिक औषधि चलाउनुपर्ने हुन्छ । जुन ३ देखि १४ दिनसम्म नियमित लिनुपर्छ । पटक-पटक पिसाब संक्रमण भइरहेको छ भने कारण पत्ता लगाएर लक्षणअनुसारको उपचार गराउने, प्रोस्टेट ग्रन्थी बढेमा वा पत्थरी भएमा शल्यक्रिया गराउन आवश्यक हुन्छ ।
जटिलता
यदि उपचार भएन भने दीर्घकालीन मिर्गौला रोग, संक्रमण मिर्गौला हुँदै रगतमा फैलिन सक्छ । जसले ‘ब्लड प्रेसर लो’ हुने मात्र नभई मृत्यु हुनसक्छ ।
कसरी संक्रमण रोक्ने ?
– पिसाब कम लाग्ने वा पटक-पटक आइरहने समस्या छ भने तुरुन्तै उपचार गराउनुपर्छ ।
– पिसाबलाई लामो समयसम्म रोकेर राख्नु हुँदैन ।
– दिसा-पिसाब गरेपछि राम्रोसँग योनांग सफा गर्नुपर्छ ।
– पर्याप्त मात्रामा पानी खानुपर्छ ।
– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।