संस्थापकलाई छल्न खोजेको भन्दै राष्ट्रबैंकले रोक्यो हिमालयन बैंकको सेयर बेच्ने हबिबको प्रयास

२० पुस, काठमाडौं । हिमालयन बैंकको रहेको सेयर बेचेर बाहिरिने पाकिस्तानको हबिब बैंकको प्रयासलाई प्रक्रिया पूरा नगरेको भन्दै राष्ट्र बैंकले रोकिदिएको छ ।

हबिबले हिमालयन रि इन्स्योरेन्सलाई सेयर विक्री गर्न बाहिरिन चाहेको भन्दै स्वीकृतिका लागि हिमालयन बैंकले १४ मंसिरमा राष्ट्र बैंकको बैंक तथा वित्तीय संस्था नियमन विभागमा निवेदन दर्ता भएको थियो ।

हिमालयनमा रहेको २ करोड ८० लाख १२ हजार ४४७ कित्ता सेयर हबिबले हिमालयन रिलाई बिक्री गर्ने सम्झौता गरी स्वीकृतिको लागि राष्ट्र बैंकमा पठाएको हिमालयन बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अशोकशमसेर राणाले अनलाइनखबरलाई जानकारी दिए ।

हबिब बैंक र हिमालयन रिइन्स्योरेन्सबीच बैंकको संस्थापक सेयर प्रतिकित्ता १ सय ३० रुपैयाँमा खरिद गर्ने गरी सेयर खरिद बिक्री सम्झौता भएको छ ।

हबिबको सेयर हिमालयन रिइन्स्योरेन्सले खरिद गर्ने विषयको अनुमति माग्दा प्रक्रिया पूरा नभएकोले कुनै प्रक्रिया अगाडि नबढेको दाबी राष्ट्र बैंकले गरेको छ । ‘सेयर खरिदबिक्रीको लागि स्वीकृतिका लागि निवेदन आएको छ । तर, आवश्यक प्रक्रिया पूरा भएको छैन त्यसैले अगाडि बढेको छैन,’ राष्ट्र बैंक स्रोतले अनलाइनखबरलाई भन्यो ।

संस्थापक सेयर बेच्दा पहिलो प्राथमिकता अन्य संस्थापकलाई दिनुपर्ने र उनीहरुले नकिनेको अवस्थामा मात्रै सञ्चालक समितिबाट निर्णय गरी बाहिर बेच्नुपर्नेमा त्यो प्रक्रिया हिमालयनले पूरा नगरेको राष्ट्र बैंक स्रोतले बतायो । ‘सेयर खरिद-बिक्रीको लागि आएको कागजात नै पूरा छैन । पहिला पूरा प्रक्रिया पु¥याएर आउनुप¥यो, त्यसपछि अनुमति दिने नदिने र फिट एण्ड प्रोपर टेस्ट गराउने भन्नेतिर जान्छ,’ स्रोतले भन्यो ।

२०७६ मा बैंकले संस्थापक सेयरधनीलाई सेयर खरिदको प्रस्ताव गरिसकेको थियो । त्यसबेला नै बैंकले संस्थापक सेयरधनीलाई सेयर खरिदको प्रस्ताव गर्दा कसैले पनि खरिदमा इच्छा व्यक्त गरेका थिएनन् । यसपटक पनि बैंकले संस्थापकहरुलाई संस्थापक सेयरधनीलाई सेयर खरिदको प्रस्तावसहित पत्र नै पठाएको बैंकको एक सञ्चालकले बताए ।

‘सबै संस्थापक सेयरधनीलाई सेयर खरिदको लागि प्रस्ताव गरिएको थियो । जसमा केही संस्थापकको जवाफ आयो भने केहीको जवाफ नै आएन,’ बैंक सञ्चालक समिति स्रोतले भन्यो, ‘कर्मचारी सञ्चय कोषले भने सञ्चालक समितिमो विधाराधीन रहेको भन्दै जवाफ पठाएको थियो । तर, लामो समयसम्म उसले त्यस विषयमा थप जानकारी नगराएकाले स्वीकृतिका लागि राष्ट्रबैंक पठाएका हौं ।’

विद्यमान संस्थापकहरुले सेयर खरिदका लागि रुची नदेखाएपछि बैंकको सञ्चालक समितिले निर्णय गरेर हिमालयन बैंकले राष्ट्र बैंकमा पठाएको हो । हबिब बैंकले सबै सेयर एकमुष्ट रुपमा बिक्री गर्ने भनेकाले सोहीअनुसारको प्रस्ताव संस्थापक सेयरधनीबाट नआएपछि हिमालयन रि इन्स्योरेन्सले सेयर खरिद गर्ने प्रस्ताव राष्ट्र बैंकमा स्वीकृतिको लागि पठाएको ती सञ्चालक बताउँछन् ।

प्रक्रियागत कमजोरीको नाममा हिमालयन रिलाई सेयर खरिद गर्न नदिने रणनीतिअनुरुप राष्ट्र बैंकले फाइल रोकर राखेको स्रोतको दाबी छ । ‘स्वार्थ बाझिने भनेको पनि सुनिन्छ । हिमालयन रि इन्स्योरेनसले सेयर खरिद गर्दा स्वार्थ बाझिने भन्ने देखिँदैन,’ स्रोत भन्छ, ‘राष्ट्रबैंकका गभर्नरले सार्वजनिक रुपमा नै यो सेयर खरिद गर्न दिन्न भन्नुभएको छ । यसमा स्वार्थको द्वन्द्व हुने उहाँ बताउनुहुन्छ । तर, बीमा कम्पनीले बैंकको सेयर किन्दा कसरी स्वार्थको द्वन्द्व हुन्छ, त्यो उहाँले भन्नुभएको छैन ।’

संघीय संसदको प्रतिनिधिसभा अन्तर्गतको अर्थ समितिको बैठकमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सांसद स्वर्णिम वाग्लेले सो सेयर किनबेचमा स्वार्थ बाझिने कारोबार हो कि होइन भन्दै प्रश्न गरेको थिए । सो प्रश्नमा गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले बैंकर र व्यवसायी छुट्याउने रणनीतिमा राष्ट्र बैंक रहेको भन्दै व्यवसायिक घरानाको कन्ट्रोल हुनेगरी बैंकको संस्थापक सेयर किन्न नदिने समेत बताएका थिए ।

हिमालयन बैंकले यसअघि २०७६ मै संस्थापकहरुलाई सेयर खरिदका लागि आह्वान गरेकोमा त्यसबेला कसैले रुची नदेखाएपछि बेलायतको कमनवेल्थ डेभलपमेन्ट कर्पोरेसन ग्रुप (सीडीसी)लाई सेयर बेच्ने सम्झौता गरेको थियो । बैंकले सीडीसीसँग सेयर खरिदबिक्री गर्ने निर्णयमा पुगिसकेपछि पनि तत्कालीन बैंक अध्यक्ष मनोजबहादुर श्रेष्ठकै अवरोधका कारण त्यो सफल हुन सकेको थिएन ।

प्रतिकित्ता २८० रुपैयाँ मूल्यांकन भएको सेयर खरिद गर्न संस्थापकहरु तयार भएनन् । त्यसपछि सीडीसीको प्रवेश करिब निश्चित भएको थियो । राष्ट्र बैंक पनि त्यसमा सकारात्मक हुँदा हुँदै पनि बैंकका तत्कालीन बैंकका अध्यक्ष मनोजबहादुर श्रेष्ठले सीडीसीलाई सेयर खरिद गर्ने प्रक्रियामा अवरोध गरेको बैंक स्रोतले बतायो ।

त्यति बेलादेखि नै हबिबले निरन्तर सेयर विक्री गर्ने प्रयास गरेको भए पनि सफल भएको छैन । हबिबले ४ वर्षअगाडिको भन्दा अहिले घटेर सेयर बेच्न लागेको हो । तर, राष्ट्र बैंकमा स्वीकृतिको लागि पठाएको फाइलमा सेयर बिक्रीको प्रक्रिया पूरा नभएको भन्दै बैंक तथा वित्तीय संस्था नियमन विभागले त्यसमा प्रक्रिया नै अगाडि बढाएको छैन ।

पहिल्यै संस्थापकलाई सेयर खरिदको मौका प्रदान गरेको र नेपाल बीमा प्राधिकरणले फिट एण्ड प्रोपर टेस्ट पनि गरिसकेको हिमालयन रि इन्स्योरेन्ससँग सेयर खरिद विक्रीको सम्झौता भएकाले थप फिट एण्ड प्रोपर टेस्ट गर्नु नपर्ने हिमालयन बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अशोकशमसेर राणाले बताए ।

सिभिल बैंकलाई गाभ्नुअगाडि हिमालयन बैंकमा हबिब बैंकको २० प्रतिशत सेयर थियो । मर्जरअगाडि बोनससहित १४ अर्ब ६२ लाख २३ हजार रुपैयाँ चुक्ता पूँजी रहेको हिमालयन बैंकमा २० प्रतिशतले २ अर्ब ८० करोड १२ लाख ४४ हजार ७६० रुपैयाँ बराबरको २ करोड ८० लाख १२ हजार ४४७ कित्ता सेयर रहेको छ ।

कर छुटको सुविधा लिन चाहन्छ हबिब

बैंक तथा वित्तीय संस्थाको मर्जरको लागि प्रोत्साहन गर्न भन्दै मर्जरमा जाने बैंक तथा वित्तीय संस्थाका सेयरधनीले मर्जर भएको २ वर्षसमम्म शेयर बेच्दा पुँजीगत लाभकर छुट पाउने व्यवस्था छ । आयकर ऐनको दफा ४५क (१) अनुसार गाभिई निःसर्ग भएको निकायमा कायम रहेका सेयरधनीहरूले आफ्नो सेयर गाभिएको दुई वर्षभित्र आफ्नो सेयर बिक्रीको माध्यमबाट निःसर्ग गरेमा त्यसरी निःसर्ग भएको सेयरमा भएको लाभमा पुँजीगत लाभ कर लाग्ने नलाग्ने व्यवस्था छ ।

आर्थिक वर्ष २०७९-८० मा हिमालयन बैंकले सिभिल बैंकलाई गाभेर एकीकृत कारोबार गरेको हुनाले उक्त करछुटको लाभ साविकको हिमालयन बैंकको सेयरधनी हबिब बैंकले पनि पाउँछ । हबिब बैंकले हिमालयन बैंकमा रहेको सेयर बिक्री गर्दा पूँजीगत लाभकर छुट पाउने अवस्था छ ।

आयकर ऐनमा भएको व्यवस्था अनुसार गाभिन चाहने एक वर्गका बैंकले २०७९ असार मसान्तभित्र गाभिने आशयपत्र आन्तरिक राजस्व विभागमा दिनुपर्ने व्यवस्था थियो । साथै गाभिनको लागि आन्तरिक राजस्व विभागमा आशयपत्र दिने निकायहरूले गाभिने प्रक्रिया २०८० असार मसान्तभित्र पूरा गर्नुपर्ने व्यवस्था छ ।

हिमालयन बैंकले २०७९ असार अगाडि नै मर्जरको सम्झौता गरेर २०८९ फागुनमा एकीकृत कारोबार गरेको थियो । आयकर ऐनको व्यवस्था अनुसार मर्जर भएर एकिकृत कारोबार सुरु हुनअगाडि कायम सेयरधनीले सेयर बिक्री गर्दा हुने पूँजीगत लाभमा कर तिर्नुपर्दैन ।

यसअघि नेपाल बंगलादेश बैंकमा रहेको बंगलादेशको आईएफआईसी बैंकको सेयर बिक्री गरेर बाहिरिन खोज्दा पनि आयकर छुट पाउने नपाउने विषयमा विवाद देखिएको छ ।

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।