वित्तीय विवरणमा लगानीकर्ताले हेर्नुपर्ने विषय

२२ साउन, काठमाडौं । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले गत आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को चौथो त्रैमासिक वित्तीय विवरण सार्वजनिक गरेका छन् । सेयर बजारले बुलिस यात्रा थालेका बेला सार्वजनिक वित्तीय विवरण लगानीकर्ताका लागि झनै महत्वपूर्ण बनेको छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाहेक बीमा, होटल, उत्पादन तथा हाइड्रोपावर कम्पनीहरुले पनि साउन मसान्तभित्रै चौथो त्रैमासिक वित्तीय विवरण सार्वजनिक गर्नेछन् ।

बजारमा सूचीकृत संस्थाहरुले हरेक ३–३ महिनामा वित्तीय विवरण सार्वजनिक गर्छन् । कात्तिक, माघ, वैशाख र साउन महिनामा वित्तीय विवरण सार्वजनिक हुन्छ । धितोपत्र बजारमा लगानीका रणनीति बनाउन वित्तीय विवरण नै  सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।  त्यसकारण लगानीकर्ताले हरेक ३–३ महिनामा आफ्ना कम्पनीको वित्तीय स्थिति अध्ययन गर्नु पर्छ ।

अध्ययनपूर्ण लगानीले सही कम्पनीले मूल्य पाउने र कमजोर स्तरका कम्पनीलाई सबल बन्न बल पुग्छ ।

वित्तीय विवरणमा के के विषय अध्ययन गर्ने ?

कम्पनीको बिजनेस विस्तार : कम्पनीको बिजनेस घट्दो/बढ्दो अवस्था ध्यान दिन जरुरी छ । बिजनेस बढाउँदै लगेका कम्पनीले आगामी समय नाफा पनि बढाउँदै लैजान सक्छन् भने कम्पनी पनि सबल बन्दै जान्छ ।

तर बिजनेस घट्दै गएको अवस्थामा कम्पनीका अन्य वित्तीय सूचक पनि स्वतः कमजोर बन्दै जान्छ । त्यस्ता कम्पनीको सेयर मूल्य पनि घट्दै जाने र प्रतिफल पनि नपाउने जोखिम रहन्छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाका हकमा ब्याज आम्दानी, बीमा कम्पनीका हकमा प्रिमियम आम्दानी, अन्य कम्पनीका हकमा बिक्री आम्दानी नै मुख्य बिजनेस हो । नाफा/नोक्सान हिसाबमा अगाडि देखिने यसलाई विगतसँग तुलना गरेर अध्ययन गर्नुपर्छ ।

प्रतिसेयर आम्दानी (ईपीएस) : यो सूचकले एक कित्ता सेयरले कमाएको नाफालाई जनाउँछ । कम्पनीको नाफा बुझ्न लगानीकर्ताहरूले कम्पनीको ईपीएसमा ध्यान दिनुपर्छ । प्रतिसेयर आम्दानी उच्च हुनुको अर्थ कम्पनीले राम्रो आम्दानी गरिरहेको छ भन्ने हो ।

अधिकांश लगानीकर्ताले कम्पनीको खुद नाफालाई बढी जोड दिने गरेका छन् । कम्पनीको पूँजीअनुसार नाफा धेरै, थोरै हुनु स्वभाविक हो । तर लगानी वा पूँजीअनुसार नाफाको दरलाई ईपीएसले जनाउँछ ।

१० अर्ब पूँजी भएको कम्पनीले ५० करोड नाफा कमाउनु र १ अर्ब पूँजी भएको कम्पनीले २० करोड नाफा कमाउनुमा फरक छ । यहाँ ५० करोड नाफा धेरै देखिए पनि लगानीका आधारमा २० करोड नाफा धेरै हो । त्यसकारण ईपीएस महत्वपूर्ण छ ।

मूल्य आम्दानी अनुपात (पीई रेसियो) : कम्पनीको नाफाको प्रत्येक रुपैयाँका लागि लगानीकर्ता कति तिर्न (लगानी गर्न) तयार छन् भन्ने विषयलाई मूल्य–आय अनुपातले बताउँछ । सामान्यतः न्यून पीई रेसियो लगानीका लागि उपयुक्त मान्ने गरिन्छ ।

उच्च पीई रेसियोले भविष्यमा राम्रो लाभ वा मूल्य बढ्ने सम्भावना ठानेको पनि जनाउँछ । यदि भविष्यमा कम्पनीले राम्रो गर्ने कुनै संकेत छैन तर पीई रेसियो उच्च छ भने त्यस्ता कम्पनीमा लगानी उपयुक्त हुँदैन ।

इक्विटीमा प्रतिफल (आरओई) : इक्विटीमा प्रतिफलले कम्पनीको मुनाफालाई सेयरधनीको इक्विटीसँग तुलना गर्छ । कम्पनीको खुद आयलाई इक्विटीले विभाजन गरेपछि आरओई प्राप्त हुन्छ । आरओईले नाफा कमाउन कम्पनीले आफ्ना सेयरधनीको पैसा कति प्रभावकारी प्रयोग गरेको छ भन्ने देखाउँछ । उच्च आरओईले पूँजीको प्रभावकारी प्रयोग भएको संकेत गर्छ ।

सम्पत्तिमा प्रतिफल (आरओए) : यसले कम्पनीको स्वामित्वमा भएका सबै सम्पत्तिको मूल्यको तुलनामा व्यवसाय कत्तिको लाभदायक छ भन्ने मूल्यांकन गर्छ । यो व्यवसायको कुल सम्पत्तिबाट खुद आय घटाएर निकालिन्छ । कुनै व्यवसायले आफ्नो सम्पत्ति लगानीबाट कति पैसा कमाउँछ भन्ने विषयलाई आरओएले देखाउँछ । बढी आरओएले सुदृढ नाफा र सम्पत्तिको उचित उपयोगलाई जनाउँछ ।

डेब्ट–इक्विटी अनुपात : कम्पनीको कुल ऋण र सेयरधनीको इक्विटीको तुलना डेब्ट–इक्विटी अनुपातबाट गरिन्छ । यसले कम्पनीको पूँजी दायित्वमा कति सेयर र कति ऋण छ भन्ने देखाउँछ ।

ठूलो डेब्ट–इक्विटी अनुपातले ऋणमा ठूलो निर्भरता संकेत गर्छ । यसले जोखिम बढाउन सक्छ ।  ठूलो डेब्ट इक्विटी अनुपात भएका कम्पनीको नाफामा ब्याजदरले सिधा असर पर्न जान्छ ।

प्रतिस्पर्धी विश्लेषण : कम्पनीको वित्तीय कार्यसम्पादनलाई उही उद्योगका प्रतिस्पर्धीहरूसँग तुलना गर्न सकिन्छ । उस्तै प्रकृतिका कम्पनीको ईपीएस, आरओई, लाभांश इतिहास लगायत पक्ष तुलना गर्न सकिन्छ ।

लाभांश क्षमता : वित्तीय विवरणका केही सूचकले सम्भावित लाभांश अनुमान गर्न सघाउ पुग्छ । कम्पनीसँग भएको कुल वितरण योग्य नाफा वा प्रतिसेयर वितरण योग्य नाफा,  सञ्चित नाफा/नोक्सानको स्थिति, विगतमा दिएको लाभांश इतिहास पनि अध्ययन गर्न सकिन्छ ।

निष्क्रिय कर्जा (बैंक तथा वित्तीय संस्थाका हकमा) : पछिल्लो समय बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई निष्क्रिय कर्जा एउटा चुनौतीका रूपमा देखापरेको छ । कुल कर्जामा सहज उठ्न नसकेको कर्जा नै निष्क्रिय कर्जा हो ।

निष्क्रिय कर्जा जति बढ्दै जान्छ, त्यसले कम्पनीलाई भविष्यमा जोखिम बढाउन सक्छ । वाणिज्य बैंकहरुका हकमा राष्ट्र बैंकले निष्क्रिय कर्जाको सीमा ५ प्रतिशत कायम गरेको छ ।

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।