स्वास्थ्य अवस्था थाहा पाउन महिलाले गर्नुपर्ने १० परीक्षण

महिलाहरूले व्यक्तिगत र व्यावसायिक जीवनशैली दुवैलाई सजिलैसँग सम्हाल्छन्, तर जीवनको यो भाग दौडमा उनीहरूलाई आफ्नै लागि समय निकाल्न गाह्रो हुन्छ । कतिपय गृहिणी र कामदार महिलाले आफूलाई फिट राख्न स्वस्थ खाना र व्यायामको सहारा लिने गर्छन् । तर यी सबैको बाबजुद पनि के महिला साँच्चै फिट छन् ?

स्वास्थ्य राम्रो बनाउन समय-समयमा मेडिकल चेकअप गराउनुपर्छ । किनकि केही रोग यस्ता हुन्छन्, जुन त्यो स्टेजमा पत्ता लाग्छ जहाँ उपचार गर्न गाह्रो हुन्छ । त्यसैले महिलाहरूले यी १० टेस्ट गर्नु राम्रो हुन्छ ।

म्यामोग्राफी परीक्षण

स्तन क्यान्सर महिलामा सामान्य रोग बनेको छ, किनकि बढ्दो उमेरसँगै यो रोगको जोखिम दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको छ । सामान्यतया, ४० वर्षको उमेरपछि स्तन परीक्षण गर्न सिफारिस गरिन्छ । तर यदि यो समस्या आनुवंशिक हो भने समय-समयमा स्क्रिनिङ गराउनुपर्छ । यस्तो अवस्थामा महिलालाई स्तन क्यान्सर भएको हो वा होइन भन्ने म्यामोग्राफी परीक्षणबाट मात्रै थाहा हुन्छ ।

एक अध्ययनअनुसार विश्वका करिब २० प्रतिशत महिला स्तन क्यान्सरसँग सङ्घर्ष गरिरहेका छन् । विशेषगरी ५० वर्षमुनिका महिलाले वर्षमा एक पटक म्यामोग्राम परीक्षण गराउनुपर्छ । यदि स्तनमा कुनै प्रकारको गाँठो, असहनीय पीडा, असमानता वा असामान्य निप्पल डिस्चार्ज देखियो भने तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श लिनुपर्छ ।

प्याप स्मियर टेस्ट

पाठेघर क्यान्सरको स्क्रिनिङलाई प्याप स्मियर टेस्ट भनिन्छ । यो रोग समयमै पत्ता लागेमा सजिलै उपचार गर्न सकिन्छ । ३० वर्षपछि महिलामा पाठेघर र पाठेघरको मुखको क्यान्सरको जोखिम बढ्छ । यस्तो अवस्थामा महिलालाई प्याप स्मेयर परीक्षण गराउन सल्लाह दिइन्छ । चिकित्सा विज्ञानका अनुसार ३० वर्ष पुगेपछि महिलाले प्रत्येक दुई वर्षमा प्याप स्मेयर परीक्षण गराउनुपर्छ । यो परीक्षणमा योनीमा मेसिन स्पेक्युलम घुसाएर पाठेघरको कोषिकाहरुको लागि नमुना सङ्कलन गरिन्छ ।

यसपछि माइक्रोस्कोपको सहायताले यी कोषिकालाई राम्ररी जाँच गरिन्छ । पाठेघर महिलाको प्रजनन् प्रणालीको एक भाग हो, जहाँ पाठेघर र योनी मिल्छ । विवाहित, रिलेसनमा बसेका, यौन व्यवसायी महिलाले अनिवार्य जाँच गराउनुपर्छ ।

बोन डेनसिटी टेस्ट

हड्डी कमजोर हुँदा, हल्का झट्का वा चोटपटक लाग्दा भाँच्ने सम्भावना बढी हुन्छ,यस परीक्षणमा नाडी, मेरुदण्ड र कम्मरको हड्डीको घनत्व एक विशेष प्रकारको एक्स–रे मार्फत नापिन्छ र तिनीहरूको शक्तिको मूल्याङ्कन गरिन्छ, जसले गर्दा भविष्यमा हड्डीलाई ठूलो क्षतिबाट जोगाउन सकिन्छ । यसले हड्डीमा रहेको क्याल्सियम र अन्य खनिजबारेमा जानकारी प्रदान गर्छ । यो परीक्षण ३० वर्षभन्दा माथिका महिलाले गर्नुपर्छ । साथै, रजोनिवृत्तिपछि महिलाहरू र कम उमेरमा आफ्नो पाठेघर हटाउने महिलाहरूले आफ्नो हड्डी दुख्ने गुनासो गर्छन् । एन्टिसाइकोटिक वा स्टेरोइड औषधि लिनेहरूलाई यो परीक्षण गर्न सल्लाह दिइन्छ ।

थाइराइड

थाइराइड महिलामा तीव्र रूपमा फैलिने रोग हो । यसमा तौल बढ्ने र कपाल झर्ने समस्या पनि हुन्छ । गर्भावस्था, हर्मोनल असन्तुलन र रजोनिवृत्तिको समयमा थाइराइडको जोखिम बढी हुन्छ । तसर्थ, मोटोपन द्रुत गतिमा बढेको छ भने महिलाहरूलाई थाइराइड परीक्षण गराउन सल्लाह दिइन्छ ।

हाइपोथाइराडिजममा हुने समस्या आँखा ठूलो हुँदै जाने, मुटुको धड्कन तीव्र हुने, मन आत्तिने, दुब्लाउँदै जाने आदि समस्या हुन्छ । यस्तो लक्षण देखिएमा पनि परीक्षण थाइराइड गर्नुपर्छ ।

हेमोग्लोबिन परीक्षण

हेमोग्लोबिनलाई ‘जटिल प्रोटिन’ भनिन्छ । यो प्रोटिन रातो रक्तकोषिकाहरुमा पाइन्छ, जसमा आइरनको गुण हुन्छ । हेमोग्लोबिनको मुख्य काम फोक्सोबाट शरीरका तन्तुहरूमा अक्सिजन पुर्‍याउनु हो । हेमोग्लोबिनमा पाइने रातो रक्तकोषिका र आइरनले शरीरलाई बलियो बनाउन काम गर्छ । रक्तअल्पता रगतको कमीको कारण हुन्छ, जसलाई मानिसहरूले आइरन ट्याब्लेट खाएर निको पार्ने प्रयास गर्छन् ।  तर गर्भवती महिलाले प्रत्येक तीन महिनामा हेमोग्लोबिन परीक्षण गराउनुपर्ने सुझाव दिइन्छ ।

यस परीक्षणमा हेमोग्लोबिनको स्तर नापिन्छ । यस परीक्षणमा रगतको नमुना लिएर रगतको पूर्ण जाँच गरिन्छ । महिलाहरूमा हेमोग्लोबिन स्तरको सामान्य दायरा १२.१ देखि १५.१ ग्राम प्रतिडेसिलिटर हुन्छ र गर्भवती महिलामा यो ११ देखि १५.१ ग्राम प्रतिडेसिलिटर हुन्छ । यदि यस्तो भएन भने तुरुन्तै चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ ।

डिप्रेसन, हातखुट्टा चिसो हुनु, अत्यधिक थकान, नङ, छाला र गिजा पहेंलो हुनु, कमजोरी महसुस हुनु, भोक नलाग्नु, चक्कर लाग्नु, छाती दुख्नु, सास फेर्न गाह्रो हुनु जस्ता लक्षण देखिए हेमोग्लोबिन परीक्षण गराउनुपर्छ ।

आइरन परीक्षण

आइरनको कमीले महिला र पुरुष दुवैलाई कमजोरी महसुस हुन थाल्छ । महिलामा महिनावारी, गर्भावस्था र स्तनपानका कारण शरीरमा आइरनको कमी हुन्छ । यही कारणले पुरुषको तुलनामा महिलामा आइरनको मात्रा कम हुन्छ र काम गर्दा चाँडै थकान महसुस हुन्छ । त्यसैले महिलाले पनि समय समयमा आइरन परीक्षण गराउनुपर्छ । आइरन परीक्षण गराउनु भन्दा १२ घण्टाअघि कुनै पनि आइरनको सप्लिमेन्ट नलिनु उचित हुन्छ । आइरनको स्तर दिनभर परिवर्तन भइरहन्छ । त्यसकारण यसको परीक्षण बिहान मात्र गर्नुपर्छ, किनभने शरीरमा आइरनको स्तर बिहान सबैभन्दा बढी हुन्छ । महिलाहरूको लागि शरीर ऊर्जावान् बनाउन र आन्तरिक अङ्गहरू र मांसपेशीको उचित कार्यका लागि आइरनको सेवन महत्वपूर्ण हुन्छ ।

शरीरको लगभग ७० प्रतिशत आइरन आरबीसीमा रहेको हेमोग्लोबिनमा पाइन्छ । बाँकी आइरन शरीरको प्रोटिन र अन्य तन्तुहरूमा पाइन्छ । यो परीक्षणले रगतमा आइरनको मात्रा जाँच गर्छ । यसमा शरीरमा आइरनको मेटाबोलिजम ठीकसँग भइरहेको छ कि छैन भनी पत्ता लगाइन्छ । आइरन एक खनिज हो जुन हेमोग्लोबिन बढाउन आवश्यक हुन्छ । एनिमिया, हेमोक्रोमेटोसिस र पोषण समस्या जाँच गर्न आइरन परीक्षण गरिन्छ ।

अण्डाशय परीक्षण

पीसीओएस महिलामा हुने एक सामान्य रोग हो, जसले उनीहरूको अण्डाशयलाई असर गर्छ । यो महिलामा तीव्र गतिमा बढिरहेको रोग हो । डिम्बग्रन्थी सिस्टका कारण महिला बाँझोपन र अनियमित महिनावारी जस्ता गम्भीर अवस्थाबाट गुज्रन्छन् । यसका लक्षणहरूमा शरीरमा अनावश्यक कपाल बढ्न थाल्ने, तैलीय छाला र टाउको दुखाइ हुन् । साथै, अनियमित महिनावारी वा पूर्ण रूपमा महिनावारी नहुनु, गर्भवती हुन गाह्रो हुनु, तौल बढ्नु, लगातार पातलो हुनु र कपाल झर्नु साथै छाला तैलीय हुनु पनि यसका सामान्य लक्षण हुन् ।

हर्मोनल असन्तुलनका कारण यो समस्या हुन्छ । यस्तो अवस्थामा महिलाका लागि यो महत्त्वपूर्ण हुन्छ, पीसीओएसको लक्षण देखिन्छ भने डाक्टरको परामर्श लिएर उपचार गर्नुपर्छ ।

छाला परीक्षण

यदि मेलानोमा अर्थात् छालाको क्यान्सर प्रारम्भिक चरणमा पत्ता लाग्यो भने अर्को पाँच वर्ष बाँच्ने आशा ९० प्रतिशतभन्दा बढी हुन्छ । मेलानोमा छालाको क्यान्सर छालामा हुने कोषिकाहरुमा हुन्छ । छालामा दुखाइ, चिलाउने वा रगत बग्नु, छालामा परिवर्तन आउनु, नराम्ररी रातो दाग हुनु, छाला सुक्खा वा फुस्रो हुनु, छाला पहेंलो हुनु र छालामा निको नहुने घाउहरू हुनु छालाको क्यान्सरका लक्षण हुन् ।

छालाको क्यान्सर संसारमा सबैभन्दा सामान्य क्यान्सरमध्ये एक हो । यो जुनसुकै महिलालाई हुनसक्ने भए पनि कामकाजी महिलामा बढी देखिन्छ । २५ वर्षको उमेरपछि महिलामा मेलानोमा वा छालाको क्यान्सरको जोखिम बढ्न थाल्छ । गोरो छाला भएका महिलामा मेलानोमाको जोखिम सबैभन्दा बढी हुन्छ । परिवारमा कसैको मेलानोमाको मेडिकल रेकर्ड छ भने उनीहरूले समयमै सजिलै उपचार गर्न सकियोस् भनेर एक पटक पूरै शरीरको छालाको क्यान्सर परीक्षण गराउनुपर्छ ।

उच्च रक्तचाप

महिला र पुरुषको रक्तचापको समस्यामा धेरै भिन्नता हुन्छ । एक अनुसन्धान अनुसार ब्लड प्रेसरको समस्या पुरुषको तुलनामा महिलामा मुटुसम्बन्धी रोग ३० देखि ४० प्रतिशत बढी हुने गरेको छ । अनुसन्धानले पुरुषको तुलनामा महिलाको मुटुको प्रणाली फरक ढङ्गले काम गर्ने गरेको पाइएको छ । ३० वर्षको उमेरपछि रक्तचापमा असमानता देख्ने महिलाले वर्षमा एक पटक मुटु परीक्षण गराउनुपर्छ । यदि  रक्तचाप १४०/९० भन्दा बढी छ भने डाक्टरसँग परामर्श गर्नु बुद्धिमानी हुन्छ ।

उच्च रक्तचापले हृदयरोग, स्ट्रोक र मिर्गौला फेल जस्ता गम्भीर समस्या निम्त्याउँछ । यस्तो अवस्थामा गृहिणी र काम गर्ने महिला दुवैले समय-समयमा आफ्नो रक्तचाप जाँच गराउनु जरुरी हुन्छ ।

कोलेस्टेरोल

महिलाको शरीरमा पाँच स्थान जस्तै पेट, तिघ्रा, स्तन, आँखाको डिलमुनि, कलेजो र पाखुरामा बोसो सबैभन्दा धेरै लाग्छ । बोसोको मात्रा अनियमित हुनु थाइराइडको लक्षण हो, तर धेरै भुटेको र बोसोयुक्त खानेकुरा खाँदा धमनीमा कोलेस्टेरोल जम्मा हुन्छ, जसले शरीरभर रक्तसञ्चारमा बाधा पुर्‍याउँछ । शरीरमा उच्च कोलेस्टेरोल मुटुसँग सम्बन्धित धेरै रोग निम्त्याउँछ । त्यसैले ३० वर्षभन्दा माथिका महिलाले पाँच वर्षमा एक पटक रक्त परीक्षण र कोलेस्टेरोल परीक्षण गराउनु राम्रो हुन्छ । यदि कुनै महिलालाई मधुमेह वा मिर्गौला सम्बन्धित कुनै रोग छ भने परीक्षण गर्नुअघि निश्चित रूपमा डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्छ ।

यो परीक्षणले शरीरमा कोलेस्टेरोलको सन्तुलन पत्ता लगाउनेछ । शरीरमा कोलेस्टेरोल १३० भन्दा बढी भएमा यो खतराको सङ्केत हो ।

यो पनि पढ्नुहोस

पुरुषले गर्नुपर्ने यी सात स्वास्थ्य परीक्षण

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।