रुसमा बेपत्ता नेपाली : खबरको पर्खाइमा छन् परिवार

१९ माघ, काठमाडौं । उदयपुरकी टिना घिमिरेलाई ४ वर्षको छोराले सोधिरहने प्रश्न हो, ‘बाबा खै ?’

तर अबोध छोराले सोध्ने प्रश्नको जवाफ उनीसँग छैन । किनकी तीन महिनाअघि रुसी सेनामा पुगेका उनका श्रीमान् पदम घिमिरे दुई महिना यता सम्पर्कमा छैनन् ।

नेपाल आर्मीमा रहेका पदम गत असोजमा उपदान लिएर निस्किए । अनि रुसी सेनामा भर्ना हुन भनेर घरबाट हिँडे । मासिक साढे तीन लाख तलब हुने भनेर एजेन्टले देखाएको लोभमा उनी आर्मीको जागिर छोडेर रुसी सेनामा भर्ना हुन पुगेका थिए ।

‘सेफ जोनमा गए साढे तीन लाख, रेड जोनमा गए ९ लाख पाइन्छ भनेर लोभ देखाए’ टीनाले श्रीमान् रुस सेनाको कारण खुलाइन्, ‘एक वर्षपछि पीआर पाइने र परिवार पनि लैजान मिल्ने भएपछि उहाँ जान तयार हुनु भयो ।’

एजेन्टको भर परेर पदम आठ लाख बुझाएर दुबई हुँदै रुस गए । टिनाका अनुसार सुरुमा पदमलाई रुसी सेनामा पुगे युद्ध लड्नुपर्छ भन्ने थाहा थिएन । भन्छिन्, ‘एजेन्टले सेनामा भर्ना भएर सेफ जोनमा बस्न पाइन्छ भनेपछि उहाँ जानुभएको थियो ।’

रुसमा पुगेपछि केहीदिनको तालिम दिएर पदमलाई युद्धमा पठाइयो । युद्धमा जानुअघि पदमले टिनालाई फोन गरेर आफूलाई युद्धमा पठाउन लागेको सुनाएका थिए । ‘रुस–युक्रेनबीच युद्ध भइरहेको छ, त्यहाँ हामीलाई लड्न पठाइँदैछ’ श्रीमानसँग भएको सम्वाद उनले सुनाइन्, ‘जतिबेला पनि ज्यान जानसक्छ, मर्ने बाच्ने टुंग्गो हुँदैन ।’

युद्धमा मारिने त्रासले उनका श्रीमानले भाग्न कोशिस नगरेका होइनन्, तर रुसी सेनाले उनलाई पक्राउ गरिहाल्यो । ‘उहाँले दुई पटक भाग्ने कोशिस पनि गर्नु भएछ’ उनले अनलाइनखबरसँग भनिन्, ‘दई पटक नै उहाँलाई पक्रेछ ।’

पहिलो पटक भागेका उनलाई ५ दिनमा भेट्टाएर रुसी सेनामा लगिएको थियो । दोस्रो पटक दुई दिनमै पक्राउ परे । त्यसक्रममा पदमलाई यातना समेत दिइएको छ ।

अन्तिम पटक भिडियो कलमा कुरा हुँदा श्रीमानको अनुहारमा घाउका टाटाहरु देखेको टिनाले सुनाइन् ।

१४ मंसिरमा भएको कुराकानीका क्रममा पदमले भोलिदेखि आफूलाई युद्धमा पठाउन लागेको भनेर सुनाएका थिए । ‘उहाँसँग अन्तिम कुरा भएको त्यही हो’ उनले भनिन्, ‘युद्धमा गएदेखि उहाँको खबर आएको छैन, मन आत्तिएको छ ।’
त्यसयता रुसी सेनामा पुगेका नेपालीहरुको मृत्यु भएको खबर आइरहँदा टिनाको मन बैचेन छ ।

घरमा १५ र १२ वर्षकी दुई छोरी र सानो छोरा छन् । उनले युद्धमा हराइरहेका श्रीमान्लाई छिटोभन्दा छिटो उद्धार गरिदिन सरकारलाई आग्रह गरेकी छन् । ‘जानाजान युद्धमा गएको होइन’ उनले भनिन्, ‘दलालले झुक्काएर त्यहाँ पु¥याएको हो, सरकारले जसरी भए पनि खोजेर, उद्धार गर्नुपर्छ ।’

०००

ललितपुरकी बुद्धिमाया ब्रामु तामाङका श्रीमान ३५ वर्षीय सोम ब्रामु ज्याला मजदुरी गर्थे । अभावै अभावमा परिवार गुर्जिरहेको थियो । त्यसैबेला दुबईबाट फर्किएका सोमका साथी राकेशले रुसी सेनामा भर्ना खुलेको र राम्रै पैसा कमाइ हुने सुनाए ।

युक्रेन रुस युद्धबारे धेरै थाहा नपाएका सोमले मासिक साढे तीन लाख कमाइ हुन्छ भनेपछि धेरै सोचेनन् । एजेन्ट मार्फतबाट असोज १९ गते रुस सेनामा भर्ना हुन गए ।

श्रीमती बुद्धिमायालाई थाहा भएअनुसार दुबई हुँदै रुस गएका थिए । रुस पुगेपछि उनको धेरै पटक कुरा हुन पाएन, कहिले काहीँ ह्वाट्सएपमा कुरा हुन्थ्यो । त्यसक्रममा दुई हप्ताको तालिममा सकाएर आफूलाई युक्रेनको भूमिमा युद्धका लागि पठाउन लागेको सोमले सुनाएका थिए । उनी युद्धमा पुगेका थुप्रैै नेपाली नफर्किएको सुनाउँथे । यता बुद्धिमायाको निद्रा हराउथ्यो ।

बुद्धिमाया तामाङ ।

बुद्धिमायाका अनुसार उनको श्रीमानसँग अन्तिम पटक ९ माघमा ह्वाट्सएप कलमा कुराकानी भएको थियो । ‘भोलिदेखि युद्धमा जादैछु, मर्ने बाच्ने टुंगो हुँदैन, बालबच्चा राम्रोसँग हेर्नु’ उनले श्रीमान्सँग भएको अन्तिम संवाद सुनाइन् ।

श्रीमानसँग सम्पर्क टुटेपछि उनको दिन र रात उस्तै छ । ‘श्रीमान्को केही खबर नआएपछि मन आत्तिएको छ । मलाई रातमा निन्द्रा पनि छैन । उनले अनलाइनखबरसँग भनिन्, ‘युद्ध लड्नु पर्ला भन्ने थाहा पाएको भए किन पो जान दिन्थ्यौं र ?’
सोम र बुद्धिमायाका १५ वर्षकी छोरी र आठ वर्षका छोरा छन् । श्रीमान् सम्पर्कबिहीन भएयता बुद्धिमाया उनको खोजीका लागि हारगुहार गर्दै दौडिरेकी छन् । कहिले परराष्ट्र मन्त्रालय त कहिले काठमाडौंस्थित रुसी दूताबास पुग्छिन् ।

केहीदिन अघि उनले मन्त्रालय र कन्सुलर विभागमा पुगेर श्रीमान्को खोजी गरिदिन निवेदन पनि दिएकी छन् । ‘जति दुःख पाउनु थियो पायौं’ उनले भनिन्, ‘हामीलाई अब आफ्नो मान्छे सकुशल चाहिन्छ ।’

तर केही उपाय लागेको छैन । सरकारले अहिलेसम्म पहल नगरेको उनले गुनासो गरिन् । ‘आफ्नो नागरिक परदेशमा हराउँदा सरकारले वास्ता गरेको छैन’ उनले भनिन्, ‘संकटमा आफ्नो नागरिकलाई न हेर्ने सरकार हामीलाई किन चाहियो र ?’

सरकारी तथ्यांक रुसमा अहिलेसम्म १३ जना नेपालीको मृत्यु भएको छ भने रुसी सेनामा रहेका फिर्ता ल्याइदिन वा वा सम्पर्कविहीन भएकाहरुको खोजी गरिदिन करिव २०० निवदेन परराष्ट्र मन्त्रालयमा परेको छ । रुसी सेनाबाट भागेर फर्किएका खोटाङका सुमन राईले रुसी सेनामा करिव १३ हजार नेपाली रहेको दाबी गरे ।

सुमन राई

शुक्रबार काठमाडौंमा रुसी सेनामा भर्ना भएर बेपत्ता भएकाहरुको परिवार सदस्यहरुसँग भएको छलफलमा सुमनले बताएअनुसार नेपालबाट मात्र होइन, खाडी मुलुकहरुमा रहेका नेपालीहरु समेत रुसी सेनामा भर्ना भएका छन् ।

कार्यक्रममा रुसी सेनामा भर्ना भएकाहरुको परिवारले छिटो उद्धारका लागि सरकारलाई आग्रह गरेका छन् । काभ्रेपलाञ्चोक नमबुद्धका २७ बर्षीय बुद्धसिंह तामाङ ९ माघदेखि सम्पर्कविहीन छन् । ‘सेक्युरिटी गार्ड’मा मनग्य पैसा हुन्छ भन्ने प्रलोभनमा परेर उनी २९ असोजमा रूसका लागि उडेका थिए ।

काठमाडौंमा फलाम वेल्डिङको कारखाना सञ्चालन गरेर जसातसो जीविका धान्दै आएका थिए । कोरोना महामारीमा लकडाउन कारण कारखाना पनि बेच्न प¥यो । त्यसपछि अरूको कारखानामा काम गर्न थाले । तर परिवारको खर्च जुगाड गर्न सम्भव भएन । त्यही क्रममा रुस जाने समूहको सम्पर्कमा पुगे ।

‘सेक्युरिटी गार्डमा काम गर्न जान्छु भन्दै बिदाइ हुनुभयो । उहाँपुगेपछि मात्रै थाहा भयो रुसी सेनामा भर्ति हुनुभएको रहेछ,’ श्रीमती मिममाया तामाङले आँशु झाँदै भनिन्, ‘रूसी सेनामा जान लागेको भनेको भए कहाँ पठाउथौं र ।’

उनका अनुसार बुद्धसिंहसहित नेपाली चार पुसको पहिलो हप्ता भाग्न पनि खोजे । बीच बाटोबाट पक्रेर पुन क्यापमा लगेपछि बेस्सरी कुटपिट गरेका बुद्धसिंहले सुनाएका थिए ।

तामाङ दम्पतीको १८ वर्षको उमेरमा प्रेम विवाह भयो । अहिले ७ वर्षको छोरो छ । घरमा बृद्ध बुबा–आमा छन् । उनले श्रीमान्लाई उद्धार गर्न आग्रह गर्दै प्रधानमन्त्री कार्यलयमा निवेदन हालेकी छिन् । तर श्रीमानको कुनै खबर पाउन सकेकी छैनन् । ‘उहाँले यहाँ बाच्न मुस्किल छ । छिट्टो उद्दार गर्नका लागि भनिरहनुहुन्थ्यो’ मिममाया दुःख पोख्छिन्, ‘८ माघदेखि कुनै सम्पर्क हुन सकेन ।’

इलामका सन्तोष केरुङ (४२) नेपाली सेनामा कार्यरत थिए । अवकास पाएपछि विभिन्न देश जाने प्रयास गरे, तर सकेनन् । असारमा दुबई प्रहरीबाट फर्किएका गाँउका दाइले रूसी सेनामा जाने प्रस्ताव राखेसँगै उनी तयार भए ।

रूसमा युद्ध चर्किएको सुनेका घरपरिवारले नजान अनुरोध गरे । ‘यति धेरै नेपाली गइरहेका छन्, केही हुन्न् भन्ने विश्वास दाईहरुले दिलाएपछि उहाँ जानुभयो,’ श्रीमती सीता माया बलले भनिन्, ‘उहाँसँगै अन्य दुई जना एजेन्टमार्फत जानुभयो ।’

सन्तोषले बताएअनुसार उनी दुई पटक लडाइमा गएर आइसके । ‘लडाइमा गएका साथी घाइते भएको, मृत्यु भएका दृश्य आँखा झल्लझल्ली आइरहेको छ भन्नुहुन्छ,’ बलले भनिन्, ‘उहाँलाई केही नहोस् भनेर कामना गरिरहेका छौं ।’

सन्तोष अहिले क्याप (बंगर)भित्र छन् । उनको फोन खोसिएका कारण नियमित सम्वाद हुँदैन, कहिले काँही साथीको फोनमार्फत उनले घर परिवारमा सम्पर्क गर्छन् ।

पछिल्लो पटक भएको कुराकानीमा उनले तेस्रो पटक युद्धमा जाने तयारी चलिरहेको सुनाएका थिए । ‘भागेर आउन पनि सम्भव छैन । अब मृत्यु बाहेक अर्को विकल्प छैन भनेर रूनुहुन्छ,’ सीता माया बलले गहभरी आँशु पार्दै भनिन् ।
श्रीमानले तीन महिनाको तलब बुझेका छन् । तर पठाउन सक्ने कुनै सम्भावना छैन । बलले भनिन्, ‘हाम्रो लागि पैसा ठूलो होइन, उहाँको शरीर सकुशल नेपाल आए हुन्थ्यो ।’

प्रधानमन्त्री कार्यलय, परराष्ट मन्त्रालयदेखि समन्धित निकायमा पटक–पटक उद्धारका अनुरोध गर्दा पनि सरकारले कुनै वास्ता नभएको उनको गुनासो छ । ‘नजानु पर्ने जानु भयो, कसरी झिकाउन सकिन्छ भन्ने तनावमा छौं,’ बलले गुनासो गरिन्, ‘सरकारलाई आफ्ना नागरिक प्रति कुनै दायित्व नभएको देखिन्छ ।’

तस्वीरहरू : चन्द्रबहादुर आले/अनलाइनखबर

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।