शहीद केशव कोइराला : छोरीको सम्झनामा

साउन ३१ गते केशव कोइरालाले शहादत प्राप्त गरेको दिन । आज उहाँको शहादत स्थलमा केशव कोइराला स्मृति प्रतिष्ठान, नगरपालिका, स्थानीयवासी, विभिन्न पार्टीका प्रतिनिधिहरूबाट स्मृति दिवस भव्य रूपमा मनाइन्छ । स्वर्गीय केशव कोइरालालाई छोरीको तर्फबाट म पुनः श्रद्धाभावद्वारा स्मरण गर्दछु ।

३ चैत २०८० मा महामहिम राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले उहाँले शहादत गरेको स्थान महोत्तरी जिल्लाको मटिहानी नगरपालिका वडा नं. ८ मा निर्माण भएको सालिकको भव्य रूपमा अनावरण गर्नुभयो । यसको श्रेय म मटिहानी नगरपालिका प्रमुख हरि मण्डललाई दिन चाहन्छु । उहाँ र शहीद स्मृति प्रतिष्ठानप्रति परिवारको तर्फबाट हार्दिक धन्यवाद ।

समिता कोइराला

कैयौं पटक सरकार फेरिए, उहाँका सहकर्मीहरू मन्त्री, प्रधानमन्त्री भए तर शहीदको योगदानको कदर कतैबाट भएन । मेरा पिताजीको राजनैतिक जीवनी राम्ररी अध्ययन गर्ने मौका मैले पाउन सकिनँ । उहाँले लेखेको डायरी र उहाँकी सहकर्मी अनि धर्मपत्नी, मेरी माता गुणकुमारी कोइराला र परिवारका अरू सदस्यले भनेका कुराहरू मेरा लागि उहाँप्रतिका सम्झना सामग्री बन्न पुगेका छन् ।

३१ असार २००७ मा ओखलढुङ्गा जिल्लाको हाल चिशंखुगढी गाउँपालिका वडा नं. ४ छहरे कोइराला गाउँमा पिता पण्डित भवनाथ कोइराला र माता लालकुमारीको साइलो सन्तानको रूपमा जन्मिनुभएको उहाँ सानो उमेरदेखि नै फरक स्वभावको हुनुहुन्थ्यो रे !

गाउँमा स्कूलको अभाव र पिताको संस्कृतको विद्वत्ताको प्रभाव अनि उहाँको संस्कृत भाषाप्रतिको मोहका कारणले उहाँले संस्कृत शिक्षा अध्ययनका लागि जनकपुरको ज्ञानकुप र महोत्तरीको मटिहानी पुग्दा राजनीतिप्रतिको चासो गहिरो बन्दै गएको बुझ्न सकिन्छ ।

मैले बुझेसम्म नेपालमा प्रजातन्त्र र मानवअधिकारको बहालीका लागि एउटा क्रान्तिको आवश्यकता महसुस गरी प्रजातन्त्र नआएसम्म नेपाली जनताले सुखको सास फेर्ने छैनन् भनेर उहाँ क्रान्तिमा लाग्नुभयो । कुशल संगठनकर्ताका रूपमा चिनिने उहाँका स्मृतिका अवशेषहरू पूर्वका जिल्ला र तराईमा अझै पनि ताजै रहेको देखिन्छ ।

मैले पढे, बुझे र सुने अनुसार, जब प्रजातन्त्रको हत्यापछि जनकपुरमा तत्कालीन शासकहरूले राजा महेन्द्रको जन्मोत्सव मनाइरहँदा प्रजातन्त्रवादीहरूले निकालेको जुलुसबाट उहाँ गिरफ्तार हुनुभएको थियो । त्यसपछि राजकाज मुद्दा खेपी जलेश्वर जेल हँुदै केन्द्रीय जेलसम्म पुग्दा उहाँले निकै कष्टपूर्ण दिनहरू बिताउनुभएको थियो ।

मेरो आमाले भने अनुसार, तोकिएको जेल सजाय भुक्तान गरेर घर जाँदा बुबा कसैले थाहा नपाउन् भनेर कसैले नदेख्ने गरी कपडा खोल्नुहुन्थ्यो रे ! शरीरभरि कुटिएका नीलडामहरू देखिन्थे, तीखो पिनले औंलामा खोपेका डामहरू आलै देखिन्थे रे !

घरमा १७ वर्षकी श्रीमती र भर्खर जन्मिएकी म छोरी अनि बूढा भएका बा-आमा छाडेर उहाँ प्रजातन्त्रका लागि सक्रिय हुनुभएको थियो । लुकेर घर आउनुपर्ने र लुकेरै संगठन गर्नुपर्ने त्यो बेला निरंकुश सरकारले पिछा नछाडेको कारण उहाँले आफ्नो रूप फेरेर पनि संगठन गर्नुहुन्थ्यो रे !

थुप्रै जिल्लामा गएर संगठन विस्तार गर्नुभएको उहाँका अरू साथीहरूले भन्ने गर्नुहुन्छ । परिवर्तन आफैंबाट गर्नुपर्छ भन्ने उहाँको धारणा थियो रे ! घरमा गएको समयमा घरभित्रको काम मेरो आमासँग मिलेर गर्नुहुन्थ्यो रे ! त्यस समयमा श्रीमतीलाई भान्साको काम सघाउँदा छिमेकी र घरपरिवारले कुरा काट्ने गर्थे रे !

उहाँ संस्कृत भाषामा निपुण हुनाले साथीहरूसँग संस्कृत भाषामै बोल्ने गर्नुहुन्थ्यो रे ! कविता विधा उहाँको रोजाइको विषय रहेछ । ‘के काइदा’ उपनामले क्रान्तिकारी कविताहरू लेखेर सबैलाई प्रभावित पार्ने उहाँको क्षमताको चर्चा उहाँका साथीभाइले गर्नुहुन्छ ।

तत्कालीन समयमा भारतमा निर्वासित हुनुभएका नेताहरू बीपी कोइराला, गिरिजाप्रसाद कोइराला, गणेशमान सिंह लगायतसँग भेटेर भतिज महेश कोइराला (टिमुरबोटे काण्डमा शहादत) लगायतका थुप्रै युवालाई पर्चा, पम्प्लेट र बन्दुक लगायतका सामग्रीहरू नेपाल भित्र्याउन मटिहानीमा रहेको प्रहरी चौकी बाधक थियो ।

त्यसैले उहाँकै नेतृत्वमा आक्रमण गर्ने योजना बन्यो, तर योजना सफल हुन सकेन । त्यसैराति निरंकुश पञ्चायतका पृष्ठपोषकहरूले निहत्था उहाँ माथि गोली प्रहार गरे । त्यसबेला ‘लु खा तैं होइनस् प्रजातन्त्र ल्याउने !’ भन्दै बन्दुकको नाल मुखमा कोचेर पानी माग्दा पनि पानी खान नदिएर निर्मम तरिकाले हत्या गरिएको थियो रे ! त्यो दिन थियो, ३१ साउन २०३१ ।

उहाँ जस्ता योद्धाहरूको शहादतले प्रजातन्त्र आयो । पार्टीहरू जीवित रहे, तर ३१ साउनले म र मेरी आमालाई सधैं पोलिरहेको हुन्छ । जब म ठूली हुँदै गएँ, मभित्र अनेकौं प्रश्नहरू उब्जिए । शहीदको परिभाषा, शहीदको सपना, शहीद परिवारको पीडा जस्ता विषयमा मैले आफूलाई एक्लो पाइनँ । थुप्रै शहीद परिवारको बृहत् संख्या भित्रकी एउटी सदस्यको रूपमा आफूलाई अनुभूत गरें ।

तर, समय बित्दै जाँदा समाजले पनि इतिहास भुल्दै जाँदोरहेछ । लखन थापादेखि हालसम्मका शहीदहरूलाई भुल्दै जाने विडम्बनाले म शहीदकी छोरी हुनुको पीडा महसुस गरिरहेकी छु । अहिले मलाई के लाग्न थालेको छ भने एउटा समय थियो देशका लागि शपथ खान्थे, विशाल युद्ध अनि संघर्षको कारण बलिदानी दिनेहरू शहीद कहलिन्थे । तर अहिले त जसलाई पनि शहीद घोषणा गर्ने परिपाटी भित्रियो ।

यो कामले उहाँहरू प्रति कति अपमान भयो होला, हाम्रो मन कति रुन्छ होला ? अझै पनि सयौं नागरिक बेपत्ता छन्, सयौंले ज्यान गुमाएका छन् तर राज्यले शहीद घोषणा गर्न कन्जुस्याईं गरेका कारण आज शहीदका नाममा दर्ज हुनसकेका छैनन् ।

लज्जास्पद कुरा म लगायत सयौं परिवारहरू मन्त्रालय र नेताको दैलो चहारेर शहीद घोषणा गरिदेऊ भनेर भिख माग्दै कति हिंड्नु ? शहीद कुनै पार्टीको हुँदैनन्, उहाँहरू राष्ट्रको सम्पत्ति हो । देश र जनताको उत्थानको लागि पारिवारिक मोह र सुख त्यागेर ज्यानको बलि दिनुभएको हो । राज्यले शहीद दिवसमा सीमित गरेको पाइन्छ ।

देशमा विभिन्न तन्त्रहरू फेरिए तर मानसिकता नफेरिंदा नेपाली जनता अहिले पनि निराश छन् । राजनीतिमा विकृति, आर्थिक लोलुपता, भ्रष्टाचारले आज देश चुर्लुम्म डुबेको अवस्था देख्दा हामी शहीद परिवारको मनमा कति पीडा हुँदो हो ! यस्तो विकृतिका कारणले हो देशका योग्य नागरिकहरू पछि पर्ने, युवा जनशक्ति वैदेशिक यात्राको दौडधुपमा निस्कने ।

उहाँ जस्ता शहीदहरूको शहादतले फेरिएको राजनीतिक प्रणालीसँगै अब देशको मुहार फेरियोस्, देश उन्नतिको बाटोमा अघि बढोस् र कम्तीमा पनि आगामी दिनमा जनताले आधारभूत आवश्यकता पूर्तिको लागि पुनः ज्यानको बलि दिनु नपरोस् ! अनि अरूले म जस्तो टुहुरो बन्नुपर्ने अवस्था सृजना नहोस् ! मेरो आमाको जस्तो सिन्दुर कुनै पनि चेलीको नपुछियोस् ! शहीद केशव कोइरालाप्रति हार्दिक श्रद्धासुमन !

(समिता शहीद केशव कोइरालाकी छोरी हुन् ।)

– यस समाचारको श्रोत : Online Khabar हो ।